Financiële positie

Binnen het sociaal domein spelen diverse onderwerpen met (mogelijk) financieel effect, die op dit moment nog niet allemaal voldoende financieel te kwantificeren zijn. Daarom gaan we op dit moment uit van het budgettair neutraal verwerken van de hogere algemene uitkering. Bij de 2e berap zullen we hier nader op ingaan. In ieder geval spelen de volgende onderwerpen:

Jeugdzorg
Voor de inkoop van hoog complexe jeugdzorg (HCV) en gezins- en woonvormen (GWV) sluiten wij aan bij de regio Sociaal Domein Achterhoek. Per 1 juli 2022 is GWV gestart via de regio. Op dit moment is de bevoorschotting zowel regionaal als voor onze gemeente specifiek aanzienlijk hoger dan de geleverde zorg/plekken. In het 2e halfjaar 2023 zal afrekening over het 1e jaar plaats gaan vinden, zowel met aanbieders als tussen regiogemeenten onderling. Daar het hier om aanzienlijke bedragen gaat, zijn er risico’s qua tijdigheid van terugbetalen etc. aan verbonden. Voor de periode na 1 juli 2023 wordt op gewerkt aan herziening van de prijzen per plek. Naar verwachting zullen deze fors gaan stijgen, gelet op inflatie, loonontwikkeling en signalen van aanbieders die aangeven dat de tarieven in het 1e jaar gewoonweg te laag waren voor de te leveren zorg. De inkoop van HCV is per 1 januari 2023 gestart, we verwachten op zijn vroegst in het najaar te kunnen zeggen wat de financiële effecten op dit segment zijn.
Verder zien we dat er sprake is van een behoorlijk aantal cliënten waarbij de zorg toch niet past binnen het lokale en regionale aanbod, of die onder een landelijke regeling vallen. Dit valt hoger uit dan hetgeen hiervoor in de begroting is meegenomen. Omdat de financiële afwikkeling 2022 en 2023 van de lokale en regionale inkoop nog niet duidelijk is, kan nog niet worden aangegeven in hoeverre deze maatwerklasten uit de financiële afwikkeling lokaal/regionaal kan worden gedekt.

Inkoop jeugd en wmo
Zowel de lokale als regionale inkoop van jeugdzorg en wmo is inmiddels afgerond. De nieuwe inkoop zorgt voor een heel andere manier van samenwerken en bekostiging. In de begroting is rekening gehouden met een zo goed mogelijke inschatting, maar de praktijk zal moeten uitwijzen wat deze nieuwe aanpak daadwerkelijk voor effect heeft. Omtrent het goed inzichtelijk krijgen (en houden) van de financiële stand van zaken wordt veelvuldig geschakeld met aanbieders. Daar in de nieuwe systematiek sprake is van voorschotten en afrekening achteraf (waarbij één van de intenties is om administratieve lastenverlichting voor aanbieders te bewerkstelligen) is dit van groot belang, maar bestaat er ook een risico dat tussentijds sprake is van minder inzicht in de verwachten financiële uitkomsten.

Huishoudelijke hulp
Zoals vorig jaar al aangegeven is er nog steeds sprake van stijging in de vraag naar hulp bij huishouden, deels door het abonnementstarief. Dit laatste wordt door Rijk ook onderkend en daarom wordt landelijk gewerkt aan herinvoering van een inkomensafhankelijke eigen bijdrage, met daarbij een verlaging van de algemene uitkering. Welk effect dat gaat hebben op de instroom en in hoeverre dat de verlaging van de algemene uitkering gaat opvangen is op dit moment nog niet bekend. In 2023 zijn de tarieven met ruim10% gestegen ten opzichte van het jaar 2022. De mate van compensatie hiervan door het Rijk is op dit moment nog niet bekend.

Participatie
De gebundelde uitkering (BUIG) vanuit het Rijk, die dient ter dekking van de uitkeringskosten en loonkostensubsidies, wordt jaarlijks voorlopig toegekend in september van het voorgaande jaar en daarna gedurende het jaar meermaals bijgesteld op basis van macro-economische ontwikkelingen. Dat maakt het onmogelijk om goed te prognosticeren, zeker voor de langere termijn. Het voorlopige macrobudget is 2023 is vrijwel gelijk met het definitieve budget van 2022.
De verhoging van het wettelijk minimumloon met tien procent zal nog tot een forse bijstelling kunnen leiden. Deze verhoging is niet in het voorlopige macrobudget 2023 meegenomen. De financiering van loonkostensubsidies vindt plaats op basis van de laatst bekende realisaties. Bij de vaststelling van het voorlopige budget is uitgegaan van de realisaties twee jaar voorafgaand aan 2023. Bij het definitieve budget zal van de realisaties van het voorgaande jaar worden uitgegaan. Wat de exacte effecten voor Oude IJsselstreek zijn, is nog niet bekend. Wel zien we hierin een financieel risico op een (aanvullend) tekort, maar kunnen dit pas bij de 2e berap nader inzichtelijk maken.

Maatschappelijke banen
De werkelijke kosten 2023 hangen af van het aantal banen dat gerealiseerd wordt. Op dit moment blijft het aantal gerealiseerde banen achter op het aantal gewenste banen, waardoor er een financieel voordeel wordt verwacht. Omdat de inzet van maatschappelijke banen achterblijft vindt er momenteel een evaluatie plaats om te bepalen of dit re-integratiemiddel wel passend is voor onze doelgroep. 

Inleiding
In april 2021 heeft de gemeenteraad vijf uitleglocaties vastgesteld voor de ontwikkeling van woningbouw binnen onze gemeente. Daarbij gaat het om de volgende locaties: Varsseveld De Tuit, Varsseveld Noord, Biezenakker in Ulft, Lenteleven in Gendringen en Voorbroek in Terborg. Samen met de transformatie van de Wesenthorst kunnen we deze zes projecten duiden als grootschalige ontwikkellocaties die in voorbereiding zijn binnen gemeente Oude IJsselstreek. In dit hoofdstuk volgt een toelichting op de financiële stand van zaken.

In november 2021 is het voorstel aangenomen om na behandeling van de startnotitie voor Varsseveld De Tuit niet elke stap in het proces aan de raad ter besluitvorming voor te leggen, maar de startnotitie en het locatiepaspoort alleen door het college te laten bekrachtigen. Daarmee vervalt echter ook het moment waarop normaliter de raad besluit over het opvoeren van een voorbereidingskrediet voor een dergelijk project. Bij de behandeling van de startnotitie Lenteleven en Biezenakker is voorgesteld om de start en de stand van zaken van de voorbereidingskredieten voor deze locaties in de Berap op te nemen. Daarmee wordt u tweemaal per jaar geïnformeerd over de (financiële) stand van zaken. In onderstaande overzicht wordt het beschikbaar gestelde krediet, de tot nu toe gerealiseerde kosten en het nog beschikbaar te stellen voorbereidingskrediet per project weergegeven:

Varsseveld De Tuit
Binnen Varsseveld De Tuit is een onderscheid te maken in een voorbereidingskrediet van € 285.000 en in een aankoopkrediet van in totaal € 7.500.000 (3 x € 2.500.000). Alvorens in te gaan op de financiële stand van zaken is een toelichting op de totstandkoming van de hiervoor benoemde kredieten noodzakelijk: 

•    Voorbereidingskrediet: op 28 oktober 2021 heeft de raad de startnotitie voor Varsseveld De Tuit vastgesteld. In de startnotitie waren de planontwikkelingskosten (planvoorbereidingskosten) op € 200.000 begroot. De planontwikkelingskosten bestaan uit interne uren, de inzet van externe adviseurs en onderzoekskosten. De begrote uitgaven zijn voor het opstellen van de startnotitie en het locatiepaspoort. Het locatiepaspoort is op 14 juni 2022 door het college vastgesteld. Momenteel wordt volop aan het stedenbouwkundig schetsontwerp gewerkt in aanloop naar het op te stellen ontwerp bestemmingsplan en vormt daarmee de volgende fase in het proces van de ontwikkeling. Met het opstellen van de 1e Berap 2022 is aan de raad gevraagd om het voorbereidingskrediet met € 85.000 op te hogen. Het totaal benodigd voorbereidingskrediet voor het opstellen van de startnotitie tot aan de start van de formele procedure van het bestemmingsplan kwam daarmee op het bedrag van € 285.000 uit.
•    Aankoopkrediet: de raad heeft op 28 oktober 2021 (zaaknummer 295422) ingestemd met het mandateren van het college voor het doen van aankopen voor een bedrag van 2,5 miljoen euro per boekjaar ten behoeve van de ontwikkeling van (een deel) van het plangebied in Varsseveld waarbij het mandaat gelijktijdig eindigt met het voorkeursrecht in 2024. 

In het eerste kwartaal van 2023 heeft een eerste aankoop binnen het beoogd plangebied plaatsgevonden (3 hectare) en de kosten zijn ten laste gebracht van het aankoopkrediet.  Het negatieve krediet van € 186.501 bestaat uit het gevoteerd voorbereidingskrediet van € 285.000 minus de al gerealiseerde voorbereidingskosten van € 471.501 op het moment van schrijven. Voor de goede orde: het zijn de gerealiseerde uitgaven in de periode 2021 tot en met het eerste kwartaal van 2023. Hieruit volgt dat de gerealiseerde uitgaven hoger uitvallen dan het gevoteerde voorbereidingskrediet. Daarnaast verwachten we in 2023 nog voorbereidingskosten te moeten maken om in 2023 tot een vastgesteld bestemmingsplan te komen. Op basis van huidig inzicht schatten we de planvoorbereidingskosten in op een bedrag van € 891.873 voor de periode tot en met 2023. Rekening houdend met een nog te ontvangen subsidie ter dekking van gerealiseerde kosten in 2022 is een aanvullend voorbereidingskrediet van € 513.525 benodigd. Hieronder is de uitwerking opgenomen:   

Het aanvullend benodigd voorbereidingskrediet is op hoofdlijnen als volgt te verklaren:

•    Gevolgen gesloten woondeal: de gemeente heeft samen met de regio en provincie de woondeal voor de Achterhoek opgesteld. Deze woondeal gaat uit van een verdeling in woningtypes en prijsklassen, die aanvankelijk niet in het stedenbouwkundig ontwerp waren voorzien. Dat maakt dat extra overleg en ontwerp aanpassingen nodig waren en zijn over de doorwerking daarvan in het stedenbouwkundig ontwerp, het bestemmingsplan, het exploitatieplan en afspraken met grondeigenaren
•    Gevolgen mogelijke aanpassing tracé A18 / N18: in september 2022 is in de Achterhoekraad een amendement aangenomen om te verkennen hoe de huidige A18 / N18 omgezet kan worden naar een soepele weg met twee rijbanen, een maximumsnelheid van 100 kilometer per uur met ongelijkvloerse kruisingen om de bereikbaarheid en de doorstroming van de regio te verbeteren. De huidige kruising A18 / N18 direct ten noordwesten van De Tuit moet in dat licht aangepast worden. Hiervoor is extra verkeersonderzoek nodig en afstemming over de doorwerking daarvan in het stedenbouwkundig ontwerp, bestemmingsplan, exploitatieplan en afspraken met grondeigenaren
•    Maatwerk in stedenbouwkundig ontwerp: voor het creëren van draagvlak voor het plan De Tuit is gekozen voor een intensief participatieproces met grondeigenaren, omwonenden en andere belanghebbenden. Concreet houdt dat in dat veel gesprekken met deze partijen worden gevoerd om het stedenbouwkundig ontwerp te bespreken en om te onderzoeken waar maatwerk mogelijk is om tegemoet te komen aan hun wensen, ideeën en bezwaren. Door hier aan de voorkant extra tijd in te investeren, willen we voorkomen dat straks in de formele procedure zienswijzen en bezwaren worden ingediend met mogelijke vertraging en extra kosten tot gevolg
•    Woo verzoek: in 2022 is een verzoek Wet open overheid door omwonenden ingediend. In het verzamelen van de gevraagde informatie en het beantwoorden van de vragen is extra tijd gaan zitten met als gevolg extra kosten.
Het verzoek aan de raad is dan ook om het voorbereidingskrediet voor de ontwikkeling van De Tuit per saldo met € 513.525 op te hogen tot een totaal van € 798.525 op peildatum 1 januari 2023. Het bedrag bestaat uit het reeds gevoteerde krediet van € 285.000 plus het aanvullend benodigd voorbereidingskrediet van € 513.525 voor de periode tot en met 2023. De gemaakte voorbereidingskosten worden uiteindelijk overgeheveld naar de door de gemeente te openen grondexploitatie voor Varsseveld De Tuit.   

Varsseveld Noord
De startnotitie voor Varsseveld Noord is op 31 mei 2022 door het college vastgesteld. In de startnotitie zijn de voorbereidingskosten voor het opstellen van de startnotitie plus locatiepaspoort begroot op een bedrag van in totaal € 235.000. Bij het vaststellen van de 2e Berap 2022 is aan de raad gevraagd om het voorbereidingskrediet van € 235.000 voor Varsseveld Noord op te voeren. Het voorbereidingskrediet is gekoppeld aan de hiervoor benoemde producten en overstijgt daarmee het kalenderjaar. De tot nu toe gerealiseerde uitgaven hebben betrekking op onderzoeken, interne uren en het opstellen van het concept locatiepaspoort voor de beoogde ontwikkeling.

Biezenakker
De startnotitie voor de ontwikkeling van Biezenakker in Ulft is in maart 2022 door het college vastgesteld. Na het vaststellen van de startnotitie heeft de raad via de 1e Berap van 2022 het voorbereidingskrediet van in totaal € 298.080 beschikbaar gesteld voor het opstellen van de startnotitie, het locatiepaspoort en een deel van het stedenbouwkundig plan. De tot nu toe gerealiseerde uitgaven hebben betrekking op de uitgevoerde onderzoeken, extern juridisch advies, het opstellen van het concept locatiepaspoort en interne uren. Daarnaast is vanuit de provincie een subsidie toegekend voor de versnelling van woningbouw.

Lenteleven
De startnotitie voor de ontwikkeling van Lenteleven is in het voorjaar van 2022 door het college vastgesteld. In de startnotitie is een begroting van de voorbereidingskosten voor het opstellen van de startnotitie, het locatiepaspoort en een deel van het stedenbouwkundig plan opgenomen. Na het vaststellen van de startnotitie heeft de raad via de 1e Berap 2022 het voorbereidingskrediet ter grootte van € 268.630 beschikbaar gesteld. Het beschikbaar gestelde voorbereidingskrediet is gekoppeld aan het opstellen van de hiervoor benoemde producten en kan daarmee een kalenderjaar overstijgen. De tot nu gerealiseerde uitgaven hebben betrekking op onderzoeken, juridisch advies, het opstellen van het concept locatiepaspoort en interne uren. Vanuit de provincie is een subsidie ten behoeve van de versnelling beschikbaar gesteld.

Voorbroek
Voor deze uitleglocatie is nog geen project opgestart en is dus ook nog geen voorbereidingskrediet opgevoerd.
 
Wesenthorst
In 2020 is er €100.000 voorbereidingskrediet beschikbaar gesteld voor transformatie van de Wesenthorst en omliggend gebied. In 2021 is, na het vaststellen van de startnotitie, gestart met het traject van herontwikkeling van het plangebied. Op dit moment is ca. € 79.000 van het beschikbaar gestelde voorbereidingskrediet gerealiseerd (periode 2020 tot en met het moment van schrijven). Dit bedrag is besteed aan de stedenbouwkundige verkenning, interne uren, juridische kosten en de eerste verkennende onderzoeken. 
Voor het vervolg in 2023 verwachten we € 206.000 aan plankosten nodig te hebben voor interne uren, aanvullende onderzoeken en stedenbouwkundig ontwerp (locatiepaspoort en stedenbouwkundig plan). De totale uitgaven worden dan ook begroot op afgerond € 285.000 (€ 79.000 + € 206.000) en rekening houdende met het reeds gevoteerde krediet van € 100.000 wordt nu dan ook een aanvullend voorbereidingskrediet van afgerond € 185.000 aangevraagd. 
De gemaakte voorbereidingskosten worden uiteindelijk overgeheveld naar de door de gemeente te openen grondexploitatie voor plangebied Wesenthorst.