Programma 1: De gemeente waar het goed wonen is

Stand van zaken

In 2022 is op verschillende manieren gewerkt aan het uitvoeren van de Visie op landschap, natuur en groene kernen. Ook is in 2022 de Klimaatagenda vastgesteld, waarbij vijf aandachtsgebieden voorop staan; adaptief landelijke gebied, woonkernen groen en gezond, organisatie ten behoeve van calamiteiten, klimaatbestendig ontwikkelen en betrokken en actieve inwoners. Bij het ontwikkelen van de Klimaatagenda is geconstateerd dat maatregelen voor klimaatadaptatie in de openbare ruimte vaak overlap hebben met acties die bijdragen aan de doelen van de Visie op landschap, natuur en groene kernen. Deze acties pakken we daarom gezamenlijk op.

Voor het vergroenen van de kernen werken we aan een meerjarenplan om op basis van data locaties in kaart te brengen waar, nu of in de toekomst, sprake kan zijn van hittestress en wateroverlast voor inwoners. Voor deze locaties wordt onderzocht welke (groene) maatregelen zorgen voor meer klimaatadaptatie. Daarnaast komt er een prioritering. Het is belangrijk om op de locaties te beginnen waar maatregelen het eerst nodig zijn. Welke maatregelen effectief zijn en hoe de prioritering eruitziet is een flinke puzzel. Dit meerjarenplan vergroenen met vertaling naar benodigde investeringen is nog niet klaar. Dit volgt in 2023.    

Wel zijn we al gestart met verschillende vergroeningsacties, om resultaat te laten zien en in de praktijk ervaring op te doen. In de centra van Terborg, Varsseveld en Ulft zijn op verschillende versteende locaties plantvakken aangelegd rondom lantaarnpalen en bomen. Een ander concreet project is een klimaatadaptief ontwerp voor wooncentrum De Bongerd in Ulft. Dit is een samenwerking op initiatief van eigenaar Wonion. De inwoners van dit wooncentrum zijn ouderen en zij geven al langere tijd aan dat er sprake is van hittestress. De data uit de Klimaatatlas bevestigen dit. Voor het maken van het ontwerp hebben we een provinciale subsidie ontvangen ‘Groene icoon projecten’. Daarnaast is voor de uitvoering van dit ontwerp ook provinciale subsidie ontvangen ‘Koele kernen, Warme harten’. Met dit ontwerp en het aanvragen van de subsidies is in 2022 gestart. In 2023 kunnen we hier meer over rapporteren.

Sinds november 2021 zijn we aangesloten bij stichting Steenbreek. Het doel van de Steenbreek campagne is om inwoners en ondernemers te enthousiasmeren om te “vergroenen”. In april en oktober 2022 zijn ‘tegel eruit, plant erin’ acties gehouden waarbij inwoners van Varsseveld en Gendringen in ruil voor een tegel een tuinplant kregen. Bij deze acties is samengewerkt met wooncorporatie Wonion, Waterschap Rijn en IJssel, Stichting Steenbreek en Dusseldorp Infra, Sloop en Milieutechniek samen onder de vlag van Weet van Water. Belangstellenden kregen niet alleen een plant, maar konden ook vragen stellen over klimaatverandering en de effecten van hitte en droogte. Bij deze acties zijn circa 300 tuinplanten uitgedeeld en veel positieve reacties ontvangen. Voor andere structurele groene acties waar we elk jaar aan werken verwijzen we u graag naar de paragraaf kapitaalgoederen onderdeel Groen, Natuur en Landschap. 

Vanuit de subsidieregeling Landschap en Biodiversiteit hebben we 37 inwonerprojecten ondersteund. Deze inwoners hebben samen meer dan 75.000 vierkante meter landschap, zoals houtsingels, bomen, struweelhagen en kruidenrijke stroken geplant. Dat zijn bijna elf voetbalvelden landschap erbij in onze gemeente. Een mooie toevoeging aan ons vitale buitengebied.   

We bieden de scholen een natuur- en milieuprogramma (NME) aan. Uiteindelijk hebben maar liefst 87 van de 110 schoolgroepen (groep 3 t/m 8) van het aanbod gebruik gemaakt en NME onderdeel laten uitmaken van hun jaarlijkse schoolprogramma. Zo zorgen we ervoor dat onze jongste inwoners natuurervaringen opdoen. 

Het kader voor het Landschapfonds is af en in werking vanaf januari 2023. Met behulp van dit fonds kunnen we onze agrarische ondernemers ondersteunen en belonen voor hun belangrijke inzet voor behoud en beheer van het landschap. In 2023 kunnen we over de eerste resultaten rapporteren.

Stand van zaken

De energieprijzen zijn sterk gestegen dit jaar. Hierdoor is er veel aandacht voor enerzijds energiebesparing en anderzijds hulp voor mensen die moeite hebben om de hoge energierekening te betalen.

Het Energieloket, dat we hebben ondergebracht bij de Agem, merkt ook dat er meer belangstelling is voor energiebesparing. Het Energieloket helpt zowel huurders als woningeigenaren met vraagstukken over energiebesparing en woningeigenaren met verduurzaming van hun woning. Zij merkten in 2022 een flinke toename, meer dan een verdubbeling, voor hun diensten. Het gaat dan om een energieadviseur aan huis, een telefonisch consult en het aanvragen van een Toekomstbestendig Wonen Lening. De verwachting is dat deze belangstelling voorlopig hoog blijft.

Het Rijk heeft een incidenteel budget overgemaakt voor de aanpak Energiearmoede. Hiervoor is een aanpak opgesteld die zich richt op vijf sporen: sociale energiecoaching voor mensen met een laag inkomen, inzet van de fix brigade, een energiezuinig witgoed regeling, een subsidieregeling isoleren voor woningeigenaren met een inkomen tot modaal en een publiciteitscampagne energiebesparing. In 2022, 2023 en 2024 wordt deze aanpak verder uitgewerkt en uitgevoerd. De gemeente wil ook na 2024 inwoners met een laag inkomen ondersteunen bij het verminderen van het energieverbruik. We ontwikkelen hiervoor een structurele aanpak.

Ook ondernemers voelen de gestegen prijzen en het is merkbaar dat verduurzamen voor steeds meer bedrijven interessant is. Tot en met eind juni konden ondernemers via het project Achterhoek Onderneemt Duurzaam een gratis energiescan aanvragen. In totaal hebben (in meerdere jaren) 68 ondernemers in Oude IJsselstreek hier gebruik van gemaakt, waarvan een flink aantal op het laatste moment. Ook het regionale programma Zonnige Bedrijven Achterhoek, waar bedrijven ondersteund worden in het aanleggen van zonnepanelen op hun daken, loopt goed in onze gemeente. Op dit moment liggen ongeveer 54.000 panelen oftewel 18 hectare zon op dak op grote (bedrijfs)daken. Dat is een toename van 4,5 hectare ten opzichte van december 2021. 

In de Transitievisie Warmte zijn twee plaatsen benoemd als focus gebieden voor het aardgasvrij-klaar maken: Silvolde en Varsseveld. Beide dorpen zijn in 2022 aangemeld voor het provinciale programma Wijk van de Toekomst. Er worden twee sporen uitgewerkt: "denken" en "doen". Oftewel visie en toelichting op waarom we dit doen en de praktische invulling middels acties. In beide dorpen werken we samen met een groep inwoners.  

Met het burgerinitiatief BEOIJ wordt structureel overlegd over de koers van de gemeente met als doel een energieneutrale gemeente in 2030.  BEOIJ is onder andere van plan een lokale energiecoöperatie op te richten en een energiefestival te organiseren.

De grootschalige opwek van energie loopt gestaag verder. De windmolens van Den Tol zijn gereed en leveren stroom. Er zijn vier zonnevelden vergund, waarvoor bij twee plannen nog juridische procedures lopen. Er zijn ook nog enkele zonnevelden in een voorbereidende fase waar we via maatwerk kijken naar mogelijkheden.

Het "Uitnodigingskader lokale duurzame opwek" is geëvalueerd en voor nieuwe initiatieven is een beleidslijn uitgezet. Een nieuw afwegingskader voor zonnevelden ontwikkelen we in 2023. Beleidsmatig wordt regionaal gewerkt aan het hernieuwde Akkoord van Groenlo en de nieuwe regionale uitvoeringsagenda. De uitvoering van de RES 1.0 loopt. In 2023 komt er een RES 2.0, waarin de voortgang van de RES wordt aangegeven en nieuwe inzichten worden verwerkt. 

Het congestiemanagement onderzoek van Tennet is afgerond. Met congestiemanagement, waarbij flexibiliteit een belangrijke rol speelt, kan het bestaande net beter worden benut en ontstaat ruimte voor nieuwe initiatieven. Het toepassen van congestiemanagement is een tijdelijke maatregel op weg naar structurele netversterkingen. Net als Tennet is Liander actief in zowel het uitbreiden van de energie infrastructuur als het toepassen van slimme tijdelijke oplossingen zoals congestiemanagement.

In september 2022 is het nieuwe grondstoffenbeleid (VANG) vastgesteld in de gemeenteraad.  Dit beleid kent een tarief voor restafval en verhoogde service voor de inzameling van grondstoffen.

Stand van zaken

Nationale- en Regionale woonagenda
In maart 2022 heeft minister de Jonge de Nationale Woon- en Bouwagenda gelanceerd. Hierin staat de ambitie om tot en met 2030 900.000 woningen te bouwen. In de verhouding 1/3 sociale huur, 1/3 ‘betaalbare koop’ tot €355.000,- en 1/3 overig. Parallel met de Nationale Woon- en Bouwagenda is de Regionale Woonagenda geactualiseerd. In februari 2023 wordt deze Regionale Woonagenda 2023-2030 ‘Goed wonen in een vitale regio’ aan de raden voorgelegd. In maart volgt de ondertekening van de Woondeal met Rijk en provincie. Concreet betekent dit dat wij met het Rijk en de provincie afspraken maken over de bouw van 8390 woningen in de Achterhoek, waarvan 1500 in Oude IJsselstreek. In de regio is afgesproken dat onze eigen ambitie van 11.500 woningen, waarvan 2250 woningen in Oude IJsselstreek blijft staan.

Voortgang Woningbouw
Samen met onze woningbouwpartners (particulieren, corporaties en ontwikkelaars) pakken wij de opgave voortvarend op. In onderstaande tabel is de voortgang woningbouw zichtbaar. We bevinden ons in een aanloopfase naar een hogere woningbouwproductie in de komende jaren. Van steeds meer plannen zijn het bestemmingsplan en de omgevingsvergunning (bijna) gereed. Dit zijn hoofdzakelijk nog kleinere projecten met enkele woningen per locatie. Op de uitleglocaties is ruimte voor projecten met daarin grote aantallen woningen. Deze dragen in forse mate bij aan onze ambitie. Een nadere toelichting is opgenomen in de jaarlijkse rapportage voortgang woningbouw.  

Uitleglocaties 
In 2021 zijn vijf uitleglocaties aangewezen. Hier is ruimte voor tussen de 1400 en 1850 woningen. Varsseveld West is de eerste uitleglocatie die opgepakt is en nu het verst gevorderd is. Via een prijsvraag is de naam de Tuit voor de nieuwe woonwijk gekozen. Er wordt nu gewerkt aan het stedenbouwkundig plan. Hierover zijn we in gesprek met eigenaren, omwonenden, woningbouwcorporatie en andere belanghebbenden. Dit wordt gewaardeerd en levert waardevolle input op. Ook zijn we begonnen met het bestemmingsplan, beeldkwaliteitsplan en exploitatieplan. 
In januari 2023 starten we met het locatiepaspoort voor Varsseveld Noord. Dat is de basis voor het stedenbouwkundig ontwerp. Voor Lenteleven en Biezenakker worden de locatiepaspoorten begin 2023 afgerond. Daarna volgt het stedenbouwkundig ontwerp. De ontwikkeling van de uitleglocatie Voorbroek ligt verder in de toekomst.  

Flexwonen
Naast reguliere woningbouw zetten we in op het plaatsen van circa 75 flexwoningen. Hiermee bieden we een oplossing voor de ergste woningnood voordat de productie van reguliere woningen goed op gang komt. In december 2022 zijn de bijgestelde kaders vastgesteld en zijn de locaties waar ze geplaatst kunnen worden bekrachtigd. De volgende stap is de uitvraag waarop ontwikkelaars zich kunnen inschrijven. Daarna volgt de selectie van de beste inschrijving(en).  

Kleine Kernen Aanpak
In 2020, 2021 en 2022 is in zes van onze acht kleine kernen de woningbouwbehoefte in beeld gebracht en zijn locaties voor nieuwbouw aangewezen. Inmiddels hebben de eerste plannen uit de Kleine Kernen Aanpak de planologische procedure doorlopen. De kleine kernen aanpak ervaren wij als waardevol omdat het te bouwen aantal en type woning aansluit op de behoefte. Dit draagt bij aan het behoud en versterking van de leefbaarheid. Daarom willen we de Kleine Kernen Aanpak structureel gaan inzetten. Hiervoor is hiervoor budget opgenomen in de begroting. 

Stand van zaken

Oude IJsselzone
De gemeenteraad heeft het visiedocument in februari 2022 vastgesteld. In het jaar 2022 zijn diverse onderwerpen uit het visiedocument uitgewerkt. Bijvoorbeeld het fietspad ter hoogte van landgoed De Bleuster en de locatie Winters voor de ontwikkeling van ZoZijn. Naast de hiervoor genoemde zaken hebben we gesprekken gevoerd met medeoverheden om beleidsruimte te creëren voor onder meer natuur- en landschapsdoelen, klimaatadaptatie-opgaven en toeristische ontwikkelingen. In dit proces zitten we nog volop.

Er is in 2022 een start gemaakt met het in beeld brengen van lopende projecten binnen het Landschapspark Oude IJssel en het opstellen van een ontwikkelprogramma. Financieel gezien spelen er op dit vlak twee zaken: de gemeenteraad heeft € 100.000,-  structureel toegewezen in de begroting en we kijken van project tot project naar onze financiële inzet. 
Voor dat laatste geldt dat we nu al weten dat we niet alles zelf kunnen bekostigen, maar wel een integrale uitvoering wensen. Daarom zullen we niet alleen samen met medeoverheden optrekken, maar willen we bij het toekennen van ontwikkelruimte aan derde partijen verkennen of zij naar evenredigheid bij kunnen dragen in opgaven binnen het Landschapspark Oude IJssel.

DRU Industriepark
Er is een procesregisseur aangesteld. De onderzoeken omtrent het museum, hotel en revitalisering SSP-hal  zijn afgerond en de procesregisseur heeft een eindrapport met aanbevelingen opgeleverd. Deze aanbevelingen worden begin 2023 met de gemeenteraad gedeeld. Daarna kan een besluit worden genomen over het vervolg en de rol van de gemeente hierin. Financiële consequenties zijn daarvan afhankelijk.  

De geschatte kosten voor het haalbaarheidsonderzoek passen vooralsnog binnen de daarvoor beschikbaar gestelde gelden. Wel is voor het deel van het haalbaarheidsonderzoek een subsidieaanvraag (Steengoed Benutten) ingediend bij de provincie.

Stand van zaken

Vitaal Landelijk Gebied Gelderland & Regioarrangement Achterhoek
In het landelijk gebied komen veel opgaven samen. In 2022 hebben het Rijk en de provincie gewerkt aan nieuw beleid. Voor de opgaven in het landelijk gebied heeft het Rijk het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) opgesteld. De provincie is in 2022 begonnen om voor Gelderland middels het programma Vitaal Gelders Landelijk Gebied (VLGG) een vertaalslag te maken van de nationale NPLG-opgaven (natuur, water en klimaat). Dit programma met bijbehorende financieringsopgave moet in 2023 aan het Rijk worden aangeboden. 

Daarnaast werkt de provincie aan het opstellen van Regioarrangementen, waarin opgaven en bijbehorende (ruimtelijke)keuzes worden uitgewerkt. Een onderdeel hiervan zijn de ontwikkelingen in het landelijk gebied. De provincie is hierover met alle gemeenten en het waterschap in gesprek om uiteindelijk afspraken te maken in een Regioarrangement Achterhoek. Het Regioarrangement is het gezamenlijk perspectief van Rijk, provincie, gemeenten en waterschappen op de opgaven voor de Achterhoek voor de komende 20 tot 30 jaar. Wij hebben als regio aan de provincie verzocht om ondanks de hoge tijdsdruk aandacht te blijven houden voor voldoende input. Mede op grond van uitwerkingen op provinciaal en regionaal niveau gaan we opnieuw kijken naar de lokale aanpak en de rol van de gemeente binnen deze complexe opgave. Daarom is er nog geen financiële doorvertaling gemaakt van aanvullende maatregelen die wij lokaal kunnen bieden. 

Expertmeetings
Uit de gebiedsanalyse van het Kadaster en de Wageningen Economic Research (WUR) bleek dat de verkaveling in Oude IJsselstreek onder gemiddeld is. Dat betekent dat de landbouwbedrijven binnen onze gemeente over relatief veel veldkavels (ver van het erf gelegen) beschikken. Bedrijfseconomisch is dat een nadeel. Bovendien zorgen de extra vervoersbewegingen voor een grotere belasting op het wegennet en daarmee samenhangende uitstoot. Eind 2022 zijn we samen met het kadaster gestart met een verkenning wat de mogelijkheden zijn voor kavelruil binnen de gemeente en hoe dit past binnen de opgave waar we voor staan in het buitengebied.

Daarnaast is op 12 oktober 2022, in vervolg op de eerdere expertmeetings over de toekomst van de landbouw en het buitengebied, een informatieavond georganiseerd over de Gelderse Stikstofaanpak. Gedeputeerde Peter Drenth van de provincies gaf uitleg over de Gelderse Stikstofaanpak en hoe de provincie naar het landelijk gebied kijkt en hoe de provincie gemeenten, inwoners en andere belanghebbenden bij deze aanpak wil betrekken. Op deze avond waren veel agrariërs en andere geïnteresseerden aanwezig. Ook konden zij vragen stellen aan de gedeputeerde. 

Plattelandsraad
Op 1 december 2022 was er een vervolgbijeenkomst met een groot deel van de plattelandsraad. Tijdens deze bijeenkomst hebben de leden aangegeven dat ze voor een onafhankelijke kartrekker kiezen. Gesprekken met potentiële kartrekkers zijn gestart en naar verwachting kan in het eerste kwartaal 2023 worden aangegeven hoe de plattelandsraad verder gaat.

Het door de plattelandsraad opgezette educatie programma boerderij expeditie heeft ook in 2022 plaatsgevonden, en wordt ook doorgezet in 2023 en betaald vanuit de gelden voor de plattelandsraad.

Werken Aan Toekomstbestendige Erven Achterhoek (WATEA)
Om ieder erf in het buitengebied van Oude IJsselstreek te bereiken is er in mei 2022 naar meer dan 2000 adressen in het buitengebied een brief gestuurd vanuit WATEA.
Daarop zijn 173 keukentafelgesprekken gevoerd. Uit deze gesprekken zijn 42 vervolggesprekken gekomen, waarbij kennisvouchers, en dus financiële ondersteuning vanuit de gemeente wordt ingezet. Daarnaast is er met toestemming van inwoners informatie gedeeld met de gemeente, of heeft de accountmanager agrarisch informatie uit gesprekken opgehaald bij inwoners naar aanleiding van de brief. Deze informatie nemen we mee bij het toekomstbestendig maken van ons buitengebied. 

Zwarte Veen & Vennebulten
Tijdens een inloopbijeenkomst die op 22 maart 2022 werd gehouden bleek onder de aanwezigen breed draagvlak te zijn voor het herinrichtingsplan. Enkele reacties die zijn binnengekomen zijn in het eindontwerp verwerkt. Voor uitvoering van de inrichtingsmaatregelen is een vergunning verleend. Vanuit het Gebiedsproces Aaltense Goor Zwarte veen voert het waterschap de regie op het besteks-gereed maken, aanbesteden en uitvoeren van de werkzaamheden.

In oktober 2022 is gestart met de uitvoering van de herinrichtingsplannen van het Zwarte Veen direct grenzend aan natuurgebied De Vennebulten. Langs de “Eerste diek” is een vrij liggend fietspad aangelegd waardoor de knooppuntenroute vanuit Varsseveld via de Vennebulten en het Zwarte veen richting Lichtenvoorde en Harreveld is verbeterd. Bovendien is de wandelpadenstructuur vanuit natuurgebied het Aaltense Goor doorgetrokken tot in het Zwarte Veen en is de menroute omgelegd. Op 22 december 2022 zijn deze officieel geopend. 

Met onze pachters zijn in 2022 gesprekken gevoerd. Er is brede belangstelling onder agrariërs om middels het pachtgebruik invulling te geven aan de landbouwvergroeningsopgave. In het najaar van 2022 zijn we gestart met het opstellen van een beheerplan. Dit leveren we in het voorjaar 2023 op. 

Om een weloverwogen besluit te kunnen nemen over het al dan niet uitbreiden van het heideareaal in de Vennebulten, hebben we in het najaar van 2022 een externe projectleider aangetrokken die onderzoeksopdrachten heeft uitgezet en gesprekken voert met belanghebbende partijen. Als onderdeel van het lopende gebiedsproces heeft de provincie middelen gereserveerd voor de uitbreiding van het heideareaal. Met de uitvoering van bovengenoemde inrichtingsmaatregelen geven we invulling aan beleidsdoelen op het gebied van:
-    Versterking van natuur- en landschapswaarden;
-    Klimaatadaptatie;
-    Landbouwtransitie;
-    Recreatie en toerisme.

Integrale opgave Vitaal Buitengebied
Tot slot wordt ook vanuit andere thema’s zoals vergroenen, energietransitie, bouwen en wonen, veiligheid en gezondheid ook een bijdrage geleverd aan een vitaler buitengebied.