Programma 2: Een leefbare gemeente

Stand van zaken

Gezondheid is een groot goed en is meer dan ‘niet ziek’ zijn. Iedereen wil het liefst zo lang mogelijk in goede gezondheid leven. Het verbeteren van de gezondheid en kwaliteit van leven van onze inwoners is één van de hoofddoelen van onze visie ‘Naar het hart van de beweging’. 

Gezonde kansen
Aan de drie speerpunten uit de lokale gezondheidsagenda ‘Gezonde kansen in Oude IJsselstreek’ is ook in 2023 verder gewerkt. Bij het eerste speerpunt ‘Kansen(on)gelijkheid’ zorgt de inzet van de jongerenwerkers via Buurtzorg Jong er onder andere voor dat (kwetsbare) jongeren meer meedoen, meer regie op hun leven ervaren en meer gebruik maken van hun eigen talenten.  Het speerpunt ‘Mentale gezondheid’ heeft verdere uitwerking gekregen via onder andere het opzetten van een netwerk van lokale ambassadeurs tegen eenzaamheid en de oprichting van het informatiepunt ‘In Verbinding’. Tenslotte is er aan het speerpunt ‘Vitaal ouder worden’ gewerkt via onder andere ‘Samen Sterker Thuis’. Steeds meer inwoners maken kennis met deze nieuwe vorm van ondersteuning gericht op het vergroten van zelfredzaamheid om zo lang als mogelijk zelfstandig in eigen omgeving te kunnen blijven wonen. 

Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en Integraal Zorg Akkoord (IZA)
Het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en Integraal Zorgakkoord (IZA) zijn landelijke afgesloten akkoorden. Het IZA heeft als doel de zorg voor de toekomst goed, toegankelijk en betaalbaar te houden. Het GALA bouwt aan een fundament voor een gerichte lokale en regionale aanpak voor preventie, gezondheid en de sociale basis. 
Lokaal is het ‘Plan van Aanpak Gezond en Actief Leven Akkoord Oude IJsselstreek’ opgesteld. Dit plan bundelt onze bestaande visie, beleid en projecten tot één integraal plan van aanpak gericht op gezond en actief leven. Daarnaast geeft het een impuls aan nieuwe activiteiten in de beweging van ziekte/zorg naar gezondheid/preventie. Een voorbeeld daarbij is de inrichting van de vijf ketenaanpakken, zowel lokaal als regionaal: Kansrijke Start, Aanpak overgewicht en obesitas kinderen, Gecombineerde Leefstijl interventie (GLI), Valpreventie en Welzijn op Recept.
Op regionaal niveau is er gewerkt aan de totstandkoming van een Regiobeeld en een Regioplan. Beide plannen zijn belangrijke hulpmiddelen voor regionale samenwerking. In het Regiobeeld staat de huidige vraag en aanbod van zorg en ondersteuning in de Achterhoek en de verwachte vraag en aanbod in 2040. Ook bevat het Regiobeeld cijfers over demografie, sociaaleconomische status en leefstijl van inwoners. 
Op basis van de cijfers uit het Regiobeeld zijn er in het Regioplan verdere afspraken gemaakt om te werken aan gezondheid en toekomstbestendige zorg in de Achterhoek. Totaal zijn er vier thema’s in het regioplan: gezond leven en preventie, veerkrachtig ouder worden, mentaal gezond en prettig werken in Zorg & Welzijn. Naast deze thema’s heeft het plan ook drie randvoorwaarden genoemd, waaronder digitalisering en technologie.

Health in all policies
Door Pharos (het landelijke kenniscentrum voor het verkleinen van gezondheidsverschillen) is het College van B&W eind 2023 uitgebreid geïnterviewd over de visie op ‘Health in all policies’. Het artikel ‘Praktijkvoorbeeld Oude IJsselstreek: vanuit vertrouwen gezondheid van inwoners versterken’ maakt uitgebreid inzichtelijk hoe Oude IJsselstreek werk maakt van het verkleinen van gezondheidsverschillen. Oude IJsselstreek is daarmee een voorbeeldgemeente voor andere gemeenten. 

Iedereen doet en telt mee!
In Oude IJsselstreek werken we er aan een samenleving waarbij iedereen meedoet en er bij hoort. Door de acties uit de ‘Lokale Inclusie Agenda 2022-2024’ is inclusie en toegankelijkheid steeds meer dé standaard in het denken en doen in Oude IJsselstreek. 

Samen met de Werkgroep Onbeperkt Meedoen zijn er afgelopen jaar grote stappen gezet om inwoners met een lichamelijke en/of verstandelijke beperking nog beter mee te laten doen. De Werkgroep Onbeperkt Meedoen pakt steeds meer activiteiten zelf op. Voorbeelden daarvan zijn Onbeperkt op School, toegankelijke evenementen en prikkelarme activiteiten. De werkgroep is gestart met het oprichten van een zelfstandige stichting. 

Met het omarmen van de Achterhoek Pride en de organisatie van de bijeenkomst ‘Geef Oude IJsselstreek Kleur!’ is er ook een start gemaakt om te werken aan meer activiteiten, meer zichtbaarheid en meer acceptatie van de Regenbooggemeenschap.  Zo werken we aan een nog inclusievere samenleving waarin iedereen meedoet en meetelt.

Indicator: (zeer) goed ervaren gezondheid
Gezondheid is van vele factoren afhankelijk. Daardoor is het meten van uitkomsten van gezondheidsbevordering complex.

Een goede algemene richtlijn is de ervaren gezondheid van inwoners. De ervaren gezondheid geeft inzicht hoe inwoners hun eigen gezondheid beoordelen. Het is een samenvattende gezondheidsmaat van alle relevante gezondheidsaspecten van een inwoner. 

Het CBS, RIVM en de GGD’en meten in principe één keer per vier jaar de ervaren gezondheid via de Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen. In 2022 is er een eenmalige extra meting geweest in verband met de COVID-19 pandemie. In deze laatste meting ervaart 71 % van de inwoners van 18 jaar en ouder in Oude IJsselstreek hun gezondheid als (zeer) goed. Het gemiddelde in Oude IJsselstreek ligt iets hoger dan het landelijk gemiddelde (70%)  en lager (73%) dan het gemiddelde in de Achterhoek. 

Stand van zaken

We geloven in een inclusieve samenleving waarin iedereen mee kan doen en iedereen meetelt. Door inwoners een uitkering te geven creëren we een afhankelijkheidspositie en laten we talenten en kwaliteiten onbenut. Het is onze ambitie dat alle inwoners op hun eigen manier meedoen en zo mogelijk onafhankelijk worden van de gemeente.

Ondersteuning bij verkrijgen en behouden van werk
In het derde kwartaal is de evaluatie Maatschappelijke banen opgeleverd door de gemeente, deze notitie is besproken in de commissie MO. 
Op basis van de evaluatie is de werkwijze rondom de maatschappelijke banen aangepast om zo de inwoner nog beter te
kunnen ondersteunen in het vinden en behouden van de best passende werkplek. Daarnaast ligt de focus meer op
lange termijnontwikkeling van de inwoner om zo mogelijk een stap richting regulier betaald werk te kunnen
zetten. 
Uit de evaluatie kwam naar voren dat de uitvoering van de Maatschappelijke banen in de praktijk weerbarstiger was dan verwacht, dit is ook in de huidige variant het geval. 
Met name op financieel vlak brengt de Maatschappelijke baan hoge kosten met zich mee, waar het rijk tot op heden nog niet in voorziet.  

Ondersteuning bij bestaanszekerheid
Het uitkeren van de energietoeslag is het vierde kwartaal van 2023 gestart. Waarbij we, zoveel als mogelijk, de energietoeslag ambtshalve hebben toegekend en uitgekeerd aan de inwoners. Op dit moment is het voor alle inwoners die in aanmerking komen, mogelijk om de energietoeslag aan te vragen. Daarnaast hebben we in 2023 een verdubbeling van het aantal inwoners dat gebruik heeft gemaakt van een intake schuldhulpverlening in vergelijking met 2022. Dit komt mede door meer doorverwijzingen vanuit de vroegsignalering. In 2023 is de nieuwe werkwijze van de Stadsbank Oost Nederland geïmplementeerd. Hierin wordt gefocust op korte lijnen tussen de inwoner, de gemeente en de Stadsbank Oost Nederland. Waarbij de inwoner centraal staat. 
De gemeente heeft een budgetcoach aangenomen, die geeft ondersteuning aan inwoners bij het weer zelf beheren van hun financiën. 
In het vierde kwartaal heeft het college de notitie vastgesteld over de doorontwikkeling van de bijzondere bijstand en de minimaregelingen. Hierin staan werken vanuit vertrouwen, eenvoudiger toekennen en voldoende middelen verstrekken centraal. 
Het bestand van inwoners met inkomensondersteuning is afgelopen jaar toegenomen, dit komt onder andere door de instroom van statushouders en een verhoogde instroom. Met name meer jongeren ontvangen inkomensondersteuning. Dit betreft een landelijke tendens. 
Ook de groep die loonkostensubsidie ontvangt, op basis van een indicatie doelgroepregister, is gegroeid naar 85 inwoners. Eind 2023 wordt er 640 keer inkomensondersteuning verstrekt, eind 2022 was dit 596 keer.

Ondersteuning bij integratie
In 2023 is het aantal inburgeraars in de gemeente aanzienlijk gestegen, dit komt door een hoge instroom
statushouders (50 inwoners in 2023) en de nieuwe regie functie van de gemeente voor de gezinsmigranten (12 inwoners in 2023). Deze volgt uit de wet
inburgering 2021. Door de inzet van een eigen taaldocent verkleinen we de afstand tot de arbeidsmarkt, daarnaast
wordt er meer ingezet op regionale projecten voor de doelgroep. Denk hierbij bijvoorbeeld aan “Kleurrijk in de
zorg”, een project voor statushouders die in de zorg willen werken.
 
Ondersteunen bij ondernemen
In 2023 zijn er beleidsregels vastgesteld rondom de terug- en invordering van de TOZO-regeling. Dit om meer transparantie richting de inwoners mogelijk te maken. Daarnaast is er geïnvesteerd in een eigen consulent BBZ, die gespecialiseerd is in het begeleiden van inwoners.  

Stand van zaken

In Oude IJsselstreek werken we aan een samenleving waarin onze inwoners kunnen meedoen en zich positief en gezond kunnen (blijven) ontwikkelen. Dat doen wij door het systeem (met zijn regels, procedures, financiën, bureaucratie) ondergeschikt te laten zijn aan de menselijke kant en de wereld waarin onze inwoners leven. De behoefte en de mogelijkheden van de inwoner zijn leidend bij het vinden van een oplossing. 

Anders werken
Waar we in de voorgaande jaren veel grote wijzigingen hebben doorgevoerd om anders werken mogelijk te maken stond 2023 vooral in het teken van het bestendigen ervan. We hebben hierbij vooral geïnvesteerd in intervisie, training en het gesprek op de werkvloer. Zowel intern in de verschillende teams die uitvoering geven aan de werkzaamheden in het sociaal domein, als extern met onze samenwerkingspartners. We hebben gesignaleerd dat het werken volgens de bedoeling op verschillende plekken in de organisatie nog anders wordt ingevuld. Binnen het sociaal domein hebben we daarom onder begeleiding van Movisie de eerste stappen gezet om daarin meer eenheid en integraliteit te bereiken. In 2024 krijgt dit een vervolg. 
Tot slot hebben we met een onderzoek onder consulenten, zorgaanbieders én inwoners onderzocht welke behoefte inwoners hebben bij het vinden van een oplossing (cliëntondersteuning) en hoe we dat op dit moment georganiseerd hebben. In 2024 volgt hieruit een advies waarmee we het anders werken ook binnen cliëntondersteuning verder vorm zullen geven. 

Leren door te doen
In 2023 heeft het nieuwe team jongerenwerkers hard gewerkt om onderdeel te worden van een positieve ontwikkeling van jongeren in onze gemeente. Hun inzet was vooral gericht op het leggen van contact en het opbouwen van een vertrouwensrelatie met de jeugd, onder andere door ontmoetingsgelegenheden te bieden, activiteiten te organiseren en jongeren op te zoeken op natuurlijke vindplaatsen. Ook het opbouwen van een relatie met vindplaatsen en netwerkpartners heeft in 2023 op de voorgrond gestaan. Vanuit deze basis gaat het jongerenwerk de komende jaren verder bouwen en steeds beter aansluiten bij de behoefte en de mogelijkheden van de jeugd. 

De professionals Samen Sterker Thuis zijn in 2023 bezig geweest met de doorontwikkeling van de beweging. Zij hebben met ondersteuning van de coördinator verder gewerkt aan het domein overstijgend werken. Het team is verder uitgebreid met de deskundigheid van de ergotherapeut en een werker van Sociaal werk Oude IJsselstreek. Hierdoor wordt er vanuit vertrouwen gewerkt aan het ondersteunen van inwoners zo dat zij zichzelf kunnen helpen en van betekenis kunnen zijn voor elkaar. De focus op gezondheidsbevordering, veerkracht en aanpassingsvermogen leidt ertoe dat de instroom in de Wlz wordt uitgesteld dan wel voorkomen. Inwoners ervaren de gezamenlijke werkwijze als positief en weten Samen Sterker Thuis steeds beter te vinden. Monitoren van Samen Sterker Thuis laat zien wat de effecten voor de inwoners zijn, de belemmerende elementen en de werkende elementen, om er mede voor te zorgen dat de beweging zich kan ontwikkelen. In 2023 is een start gemaakt met het monitoren, maar door de verschillende systemen waar de professionals in werken, blijkt het een uitdaging te zijn om de juiste informatie op te kunnen halen en aan elkaar te verbinden. In 2024 wordt de monitoring verder vormgegeven, wat van essentieel belang is om bij te dragen aan het zo zelfstandig als mogelijk te kunnen wonen. 

In de eerste jaren van Stoer is geïnvesteerd in intensieve loopbaanbegeleiding voor inwoners. In 2023 hebben wij daarnaast ook meer specifieke trajecten ingezet voor inwoners die iets anders nodig hadden dan de eigen loopbaanbegeleider kan beiden. Er is daarnaast meer geïnvesteerd in accountmanagement voor werkgevers die mogelijk iets kunnen betekenen voor deze groep inwoners. We hebben de maatschappelijke banen geëvalueerd en op basis van de resultaten bijgestuurd op de wijze waarop we hier invulling aan geven. 

De gebiedsgerichte aanpak in Terborg is (nog) niet van de grond gekomen zoals we dat gewild hadden. Wél zijn er vanuit het bouwteam met aanbieders voor ‘specialistische jeugdhulp en Wmo-hulp in de buurt’ plannen gemaakt over hoe deze vormen van hulp beter kunnen aansluiten bij en vormgegeven kunnen worden in de leefomgeving/buurt van onze inwoners. Het leren door te doen loopt als een rode draad door de contractgesprekken met de aanbieders in het bouwteam heen. Met alle 26 aanbieders is in 2023 meerdere keren gesproken over wat zij doen om invulling te geven aan transformatie, wat er werkt en wat niet én wat we (gezamenlijk) anders kunnen doen. 

Resultaten in beeld brengen en volgen
In 2023 is een groep medewerkers vanuit verschillende teams in het Sociaal Domein getraind in het vormgeven van ‘Reflexieve monitoring’. In de kern gaat deze vorm van monitoring er over dat we in co-creatie (samen met inwoner en samenwerkingspartners) stilstaan bij en vervolgens handelen naar de vragen: 1) doen we de dingen goed, 2) doen we de goede dingen en 3) wat voor effecten heeft ons handelen gehad (op de omgeving): wat is er veranderd en wat leren we hiervan voor de toekomst? 

Deze vorm van monitoring is toegepast in de contractgesprekken met de 26 aanbieders van ‘specialistische jeugdhulp in de buurt’ en ‘Wmo-hulp in de buurt’. Dit heeft opgeleverd dat alle aanbieders leervragen hebben opgesteld ten aanzien van het werken volgens de bedoeling. De leervragen zijn onderwerp van gesprek en bieden ons als gemeente inzicht in wat er nodig is om de gewenste beweging nog beter vorm te kunnen geven en aan te jagen. 
Naast de reflexieve monitoring is ook een start gemaakt met data-gedreven werken waarbij de prioriteit ligt bij het op orde brengen van (de beschikbare data in) onze systemen. In de backoffice Sociaal Domein is hard gewerkt aan het stroomlijnen van processen en het beter inrichten van systemen om dat te realiseren.  De urgentie is groot vanwege de significante stijging van hulp (en daarmee  de kosten) eerder te signalen en daarop te kunnen sturen.