Programma 3: De werkende gemeente

Nu de rook van de coronacrisis langzaam optrekt, wordt duidelijk wat de invloed ervan geweest is op de economie. Als gemeente hebben we niet alleen de steunmaatregelen van het Rijk zo goed mogelijk uitgevoerd, maar we hebben zelf met Plan B als onderlegger extra investeringen gedaan om de economie draaiende te houden en in sectoren geïnvesteerd die duurzaam zijn, bijdragen aan de brede welvaart en het toekomstige verdienvermogen bevatten. Zo wordt er extra ingezet op woningbouw (zie programma 1). Daarmee jagen we niet alleen de bouwsector aan en behouden we werkgelegenheid, maar bieden we inwoners en nieuwe werknemers ook woonruimte. Het kabinet bouwt de steunmaatregelen van het Rijk af, al blijft voor een aantal hard getroffen sectoren wel steun beschikbaar. Het gaat dan om onder andere discotheken en nachtclubs en de evenementensector. Hoe dat voor 2022 precies uitpakt, is nog niet bekend.

Voor Oude IJsselstreek geldt dat de economische schade vooral bij de evenementensector en haar toeleveranciers ligt. Ook lijkt de coronacrisis de economische ontwikkelingen op het gebied van de detailhandel en horeca te versnellen (bijvoorbeeld meer internetverkopen en ook toename van leegstand). Als gemeente vervullen we hier vooral een rol door te faciliteren en samen met ondernemers en andere belanghebbenden toe te werken naar compacte, groene en levendige winkelkernen. We zijn hiermee in 2021 al gestart, maar gaan dat in 2022 verder oppakken. Denk aan het vergroenen van de kernen, transformatie van leegstand en het project ‘Ondernemers aan zet” in Ulft. Bij al deze opgaven ligt een link met programma 1.

We zien echter ook dat een aantal sectoren het ontzettend goed heeft gedaan. Dat vertaalt zich naar een groeiende vraag naar kwalitatief goede bedrijfsruimte en we merken dat de vraag naar arbeidskrachten onverminderd groot is. Voor de bedrijfsruimte zetten we in op het ontwikkelen van Het VIP (Het Varsseveld Industriepark) en het toekomstbestendig maken van de Hofskamp Zuid en de IJsselweide. Hier ligt een link met 3.3.

Op het vlak van werkgelegenheid zien we dat de arbeidsmarkt weer net zo krap is als vlak voor de coronacrisis. Daarom blijven we inzetten op allerlei projecten om het onderwijs beter op de arbeidsmarkt aan te laten sluiten. Die projecten zijn zowel lokaal als regionaal. We gaan voor een optimale werkgeversbenadering via STOER, werken nauw samen met studenten van onder andere het Saxion, steunen projecten als het talentenfonds OpIJver die om-, her- en bijscholing makkelijker maken en zetten in op kansrijke sectoren als techniek en zorg. Hier zit ook een link met 3.4 en programma 2. We zetten in op de regionale ambitie om de stage en afstudeerregio van Nederland te worden. Dat doen we onder meer door initiatieven van de thematafels te ondersteunen op het gebied van (tijdelijke) woonvormen.

De economische effecten van de coronacrisis slaan niet alleen heel verschillend neer, maar laten ook een dwarsdoorsnede van de economie zien. Het zegt iets over globalisering, re-shoring, duurzaamheid en digitalisering. Voor Oude IJsselstreek zien we de sectoren industrie, bouw, zorg, toerisme en plattelandsontwikkeling als de sterke sectoren van de toekomst. Daar hoort bij dat innovatie en duurzaamheid belangrijke elementen zijn voor de economie. Als gemeente willen we ondernemers helpen om hiermee aan de slag te gaan. Al eerder hebben we daartoe de startuplocatie SHII opgericht en in 2022 willen we samen met de ondernemers een innovatiefonds oprichten om financiële ondersteuning te bieden aan innovatieve startups. Het aantal oprichtingen van nieuwe bedrijven (startups) in onze gemeente blijft achter bij het gemiddelde in Nederland en daarom is dit van toegevoegde waarde.

Een ander aspect is duurzaamheid. Aan de ene kant blijven we bedrijven steunen om te verduurzamen zoals met zon op dak of energiebesparing. We werken daarvoor samen met onder andere de Agem. Vanuit het Akkoord van Groenlo ligt er een ambitie om 20 hectare zon op dak te realiseren. We hebben hiervoor al veel vorderingen gemaakt en de verwachting is dat dit doel in 2022 gerealiseerd wordt (zie programma 1). Aan de andere kant zetten we in op waterstof. De verkenning van het opzetten van een lokale waterstofproductieketen wordt de aankomende periode verder uitgewerkt. We onderzoeken hoe waterstof als alternatieve duurzame energiedrager en als aanjager voor de gebiedsontwikkeling bij Netterden een regionaal vliegwiel kan zijn voor economische groei. Ook kijken we waar we als gemeente Oude IJsselstreek een andere en aanvullende rol binnen de regio kunnen vervullen. De gemeente heeft hierbij een faciliterende en aanjagende functie; marktpartijen zullen uiteindelijk de exploitatie op zich moeten nemen.

Het bij elkaar brengen van verschillende beleidsvelden, economische sectoren en elementen uit de brede welvaart ligt bij uitstek bij grote integrale opgaven als de Visie Oude IJsselzone en vitaal buitengebied. Voor beide integrale opgaven gaan we in 2022, na behandeling in de gemeenteraad eind 2021, extra projecten uitvoeren. Voor met name de Visie Oude IJsselzone is de samenwerking met Nederlandse en Duitse partners van meerwaarde. Beide opgaven horen bij programma 1, maar hebben een duidelijke link met programma 3.

De coronacrisis heeft een boost gegeven aan het binnenlandse toerisme en onderstreept nog maar eens de kansen die er voor deze sector in de gemeente liggen. Dat laat zien dat we met de beleidsvisie en het uitvoeringsprogramma voor toerisme en recreatie de goede weg zijn ingeslagen. In 2021 hebben we al een aantal acties afgerond, denk aan: marketing voor de Nederlandse en Duitse markt, extra personele inzet, de samenwerking met de toeristische ondernemers via STROIJ versterkt en vervoersconcepten als Gaon op het DRU-IP geïntroduceerd. Voor 2022 willen we verder inzetten op fiets-, wandel- en MTB-routes, bijzondere overnachtingsmogelijkheden, speciale activiteiten en uiteraard ondernemers faciliteren. Daarnaast gaan we naar verwachting in de eerste helft van 2022 een samenwerking met Saxion aan om meer kennis en kunde op het gebied van toerisme voor zowel de gemeentelijke organisatie als toeristische ondernemers te ontsluiten.

Varsseveldse ondernemers, verenigd in de werkgroep “Varsseveldse Industriebeleving”, zijn in de tweede helft van 2021 begonnen met een haalbaarheidsonderzoek voor een kleinschalig industriemuseum gecombineerd met een toeristisch digitaal informatiepunt in Varsseveld. In 2022 worden de uitkomsten van dit onderzoek verwacht. Het is aan de ondernemers om het initiatief te ontwikkelen.

Voor de ontwikkeling van een hotel en een museum en het onderzoek naar de mogelijkheden voor een evenementenlocatie, geldt dat we daar eind 2021 een procesregisseur voor aantrekken. Hier zit een directe link met de Visie Oude IJsselzone zoals genoemd in programma 1. Ook de mogelijkheid voor waterrecreatie is een belangrijk thema in deze Visie.

In de beleidsvisie zijn een aantal toeristische kerngebieden benoemd. Per toeristisch kerngebied kijken we, samen met ondernemers en andere belanghebbenden, naar mogelijkheden. Een voorbeeld hiervan is dat we samen met Saxion voor het Hoge Venne 2 scenario’s verder uitwerken die beide uitgaan van toevoeging van iets extra’s aan het bestaande aanbod als het gaat om duurzame energie-oplossingen en duurzame bouw met behoud van het recreatief gebruik van het gebied. We verwachten dit in het tweede kwartaal van 2022 op te leveren.

De afgelopen jaren is met het vaststellen van het RPW (Regionaal Programma Werklocaties) beleidsruimte ontstaan voor de ontwikkeling van het nieuwe bedrijventerrein in Varsseveld, Het VIP (Varsseveld Industriepark).

De aankomende periode geven we voor Het VIP invulling aan de duurzaamheidsambities die samen met betrokken partijen zijn opgesteld en door de raad zijn vastgesteld. Bij de meest belangrijke thema's horen energie, ruimtelijke kwaliteit en vestigingsklimaat. Bij het thema energie werken we toe naar een zo laag mogelijke uitstoot. Maatregelen kunnen hierbij variëren van smart grid tot ecodynamische verlichting en van zon op dak tot collectieve energieopwekking.

Onder het thema ruimtelijke kwaliteit verstaan we onderwerpen als multifunctioneel ruimtegebruik, hoge belevingswaarde door aandacht voor groen en biodiversiteit en duurzaam materiaalgebruik. Tot slot focussen we ons bij het thema vestigingsklimaat op niet-ruimtelijke randvoorwaarden voor vestiging zoals parkmanagement, het creëren van aantrekkingskracht van de smart industry en innovatieve energieconcepten. In de komende periode werken we verder aan het verankeren van deze thema's in de uitvoering. We hopen in het vierde kwartaal van 2022 de eerste schop voor Het VIP in de grond te kunnen steken.

De aanpak voor Het VIP komt, conform het provinciaal beleid, voort uit de drie pijlers: duurzaamheid, fysiek-ruimtelijk en sociaaleconomisch. Deze drie pijlers vormen ook de basis voor de aanpak van het toekomstbestendig maken van de twee bestaande bedrijventerreinen Hofskamp Zuid en IJsselweide. Voortbouwend op de inventarisatie van de huidige stand van zaken van de terreinen, starten we eind 2021 een participatief proces met de ondernemers. In dit proces brengen we focus aan binnen de pijlers. Daarbij dagen we de ondernemers uit om niet alleen te denken aan fysieke maatregelen, maar ook voorbeelden zoals het uitvoeren van duurzaamheidsscans, samenwerkingsverbanden en parkmanagement mee te nemen.

Door de sluiting van onderwijs- en kinderopvanglocaties tijdens de coronacrisis is de samenwerking tussen de partijen betrokken bij de Lokaal Educatieve Agenda (LEA) geïntensiveerd. In november 2021 versterken we deze integrale samenwerking door het vaststellen van een gemeenschappelijke onderwijs-ontwikkelagenda, waarin vanuit partnerschap vanuit meer inhoud en verdieping uitvoering wordt gegeven aan gelijke kansen voor iedereen. Vanaf 2022 gaan de deelnemers van de LEA uitvoering geven aan de activiteiten die worden opgenomen in deze agenda. Denk hierbij aan activiteiten op het gebied van het bevorderen van kansengelijkheid en inclusief onderwijs, de afstemming tussen onderwijs/kinderopvang & jeugdhulp, het ontwikkelen van doorgaande leerlijnen en soepele overgangen, de afstemming tussen onderwijs & arbeidsmarkt, voortijdig schoolverlaters, de lokale gezondheidsagenda en onderwijshuisvesting.
Vanwege de coronacrisis en de gevolgen daarvan voor de ontwikkeling van jeugdigen komen er tot en met augustus 2023 extra middelen naar het onderwijs (€ 3.872.257) en de gemeente (€ 619.510) voor de uitvoering van het Nationaal Programma Onderwijs (NPO). Het bestedingsdoel is om alle jeugdigen voldoende ondersteuning te bieden voor een volwaardige leerontwikkeling en toekomstperspectief.

Na analyse van de bevindingen van de betrokken organisaties en relevante data worden de gemeentelijke middelen voornamelijk ingezet op het bevorderen van gelijke kansen voor (locaties met) jeugdigen in kwetsbare posities door o.a.:

• het verhogen van de toegang, het bereik en de kwaliteit van de voorschoolse educatie;
• het creëren van ontmoetingsactiviteiten voor jeugdigen;
• het versterken van de verbinding tussen school/kinderopvang, thuis en omgeving, met name met die ouders die onvoldoende basisvaardigheden hebben om hun kind te kunnen ondersteunen (laaggeletterdheid);
• maatregelen gericht op (dreigende) thuiszitters.

De activiteiten vanuit het NPO worden afgestemd met de activiteiten van het jeugd-, gezondheids-,  sport- en cultuurbeleid en sluiten aan bij het project ‘kansrijke start’ waarover in programma 2 meer wordt gezegd.
In 2022 wordt een nieuw beleidsplan onderwijskansenbeleid (voorheen onderwijsachterstandenbeleid) vastgesteld, waarbij de aanpak rondom het NPO wordt voortgezet.

In het kader van ‘een leven lang leren’ blijven we inzetten op allerlei projecten om het onderwijs beter op de arbeidsmarkt aan te laten sluiten. Dat doen we zowel lokaal als ook regionaal in de samenwerking aan de thematafels. Zo wordt om-, her- en bijscholing makkelijker gemaakt en ingezet op kansrijke sectoren als techniek en zorg. Dit heeft een link met 3.1 en programma 2.

We geven uitvoering aan het Integraal Huisvestingsplan uit 2019. De planvorming van het Integraal Kindcentrum (IKC) Gendringen en IKC Silvolde hebben het komend jaar prioriteit, waarbij we uitgaan van start bouw IKC Gendringen in 2022 (schooljaar 2022/2023) en IKC Silvolde begin 2023. De voorbereiding en concretisering van de gezamenlijke invulling van beide projecten hebben veel tijd gevraagd en leiden tot verschuivingen in de begroting. In de begroting zijn de geactualiseerde projectbudgetten opgenomen op basis van de gewijzigde leerlingenprognoses, markttarieven en bijstellingen van de financiële planning. Samen met de betreffende scholen en kinderopvangorganisaties worden deze projecten verder uitgewerkt.

De in 2021 door het Rijk in het leven geroepen SUVIS-regeling is gericht op het verbeteren van de ventilatie in schoolgebouwen. Bij de uitwerking zal de gemeenschappelijke financiering door overheid en schoolbesturen nader worden uitgewerkt. In de begroting is hiervoor een bedrag van € 300.000 opgenomen.

In 2022 wordt samen met de schoolbesturen gewerkt aan de realisatie van het IHP 2023. Hierbij zal de beleidsontwikkeling van de onderwijshuisvesting binnen onze gemeente geplaatst worden naast een verbreed landelijk perspectief, waarbij:
- een schoolgebouw een veilige, gezonde plek dient te zijn voor leerlingen en (onderwijs)personeel. Een plek die het geven en krijgen van goed onderwijs mogelijk maakt (bouwfysische kwaliteit);
- een schoolgebouw ruimte biedt voor de invulling van inclusief onderwijs (fysieke toegankelijkheid en voldoende flexibele ruimte voor het leveren van de benodigde zorg en ondersteuning);
- een schoolgebouw duurzaam dient te zijn (zoals een actieve bijdrage leveren bij de CO2-reductie);
- een schoolgebouw een bredere rol dient te spelen in de buurt of wijk waar deze staat, waarbij een bijdrage geleverd wordt aan kansengelijkheid en het tegengaan van segregatie.

De financiering van de onderwijshuisvesting loopt sinds 2015 gedeeltelijk via de schoolbesturen als onderdeel van de lumpsum (met name onderhoud) en deels via de gemeenten (nieuwbouw/renovatie). Beide partijen hebben een eigen verantwoordelijkheid als het gaat om de bekostiging, het beheer en de exploitatie van huisvesting. Een aantal investeringsopgaven, zoals verduurzaming, vergroting toegankelijkheid en levensduurverlengende maatregelen, raakt beide geldstromen. Bij de invulling van het meerjarig investeringsprogramma zullen de schoolbesturen uitgenodigd worden samen te onderzoeken op welke wijze deze investeringen via een gemeenschappelijke inzet van middelen kunnen worden gerealiseerd en hiermee de doelmatigheid van de investeringen in de onderwijshuisvesting kan worden vergroot.

De huidige verordening onderwijshuisvesting uit 2015 zal het komend jaar geactualiseerd worden, waarbij beleidsruimte gezocht wordt om waar nodig en gewenst maatwerk te kunnen leveren en te kunnen werken vanuit de bedoeling.

Met de visie Achterhoek 2030 zet de regio onze regionale krachten van open innovatie en een sterke samenwerkingscultuur in om de Achterhoek voor (toekomstige) inwoners en ondernemers economisch krachtig, innovatief en bovenal leefbaar te houden. Oude IJsselstreek neemt daarom deel aan het Achterhoekse samenwerkingsverband 8RHK Ambassadeurs. Een samenwerking met medeoverheden, het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties.

Ook in 2022 dragen wij bij aan de opgestelde jaarplannen van de regio. Wij zetten ons ervoor in dat onze gemeentelijke projecten met een regionale insteek, passend bij de visie Achterhoek 2030, aanspraak kunnen maken op verschillende cofinancieringsregelingen, zoals de Regio Deal, provinciale gebiedsagenda en het investeringsfonds.

De corona pandemie heeft duidelijk laten zien hoe sterk onze regio verweven is met de Duitse grensstreek, en hoe ingrijpend de gevolgen zijn voor het alledaagse leven als de grens opeens weer ‘op slot’ gaat. Daarom blijven we werken aan het opheffen van de barrièrewerking van de grens en het vergroten van kansen in het buurland voor ondernemers, werkzoekenden en studenten. Maar ook om de inwoners van onze grensstreek de mogelijkheid te bieden gebruik te maken van de voorzieningen in het buurland op zoveel mogelijk terreinen. Dat maakt onze regio nog aantrekkelijker en komt de leefbaarheid in onze regio ten goede.

Om dit mogelijk te maken werken we als gemeente samen met onze Nederlandse en Duitse buurgemeenten. We zijn lid van twee Nederlands-Duitse samenwerkingsverbanden: Euregio Gronau en Euregio Rijn Waal. In het gebied van de EUREGIO Gronau krijgt de samenwerking vorm in Regio Achterhoek verband. In Euregio Rijn Waal trekken we samen op met Doetinchem en Montferland.

Begin 2022 gaat naar verwachting het nieuwe Europese subsidieprogramma INTERREG VI van start. Dit biedt mogelijkheden voor cofinanciering van onze samenwerkingsprojecten met Duitsland. Waar mogelijk samen met andere Achterhoekse gemeenten, maar ook als individuele gemeente met een of meer Duitse partners. Als gemeente hebben we al ervaring met INTERREG-projecten opgedaan.