Voor u ligt de programmabegroting 2023 – 2026: uitvoeren maakt sterk!
Het is een begroting waaruit onze ambitie spreekt om samen op weg te gaan naar een sterker Oude IJsselstreek. Waarin we datgene wat we de afgelopen jaren met elkaar hebben bedacht en afgesproken ook gaan realiseren en uitvoeren. We hebben immers goede plannen vastgesteld. Vaak unaniem of met brede steun in de raad aangenomen. Plannen op het gebied van economische ontwikkeling, het bouwen van woningen, goed werk, passende zorg, toerisme en recreatie en nog veel meer. Plannen die Oude IJsselstreek sterker maken. We weten dat dit een uitdagende opgave is. Vooral ook omdat de actuele ontwikkelingen elders in de wereld, ons allemaal (inwoners, bedrijven, collega’s en onszelf) raken en bezorgd maken.
Het coronavirus en zijn effecten zijn de wereld nog niet uit. De langdurige gevolgen kunnen we nu nog niet overzien. Overigens zagen we al voor de coronacrisis dat het huidige economisch model op z’n laatste benen liep. Bovendien zijn we teveel afhankelijk geworden van grondstoffen en technologische producten uit instabiele landen. Dat maakt ons kwetsbaar en levert ook onzekerheid in onze samenleving op.
De oorlog in de Oekraïne raakt de hele wereld en hoe die strijd afloopt is op geen enkele manier te voorspellen. Het laat ons wel zien hoe belangrijk de waarde van vrijheid is. Maar ook hoe kwetsbaar. Oekraïners vechten daar dagelijks voor. Het beschermen van vrijheid en democratie is letterlijk en figuurlijk kostbaar. Dat vraagt offers. De gevolgen daarvan merken wij ook in onze gemeente. We vangen Oekraïense vluchtelingen op. En de economische gevolgen merken we onder andere in de extreem gestegen gasprijzen.
We maken ons zorgen over de huidige economische en maatschappelijke actualiteit. We hebben in Nederland al enige tijd te maken met hoge inflatie. Met enorm hoge energieprijzen die onze inwoners, onze ondernemers en onze verenigingen in financiële problemen brengen. Met asielzoekers en vluchtelingen die op andere plaatsen in de wereld niet meer veilig zijn en waarvoor fatsoenlijke opvang in ons land niet goed geregeld is. En met een tekort aan woningen waardoor het, ook voor onze eigen inwoners, soms onmogelijk is om zelfstandige woonruimte te vinden. Verder maakt de onduidelijkheid rondom de aanpak die nodig is om het hoofd te bieden de stikstofproblematiek, de toekomst van onze agrarische sector erg onzeker.
Wij presenteren deze begroting in een onzekere tijd maar financieel staan we er meerjarig goed voor. Ons weerstandsvermogen is met een ratio van 3,56 uitstekend. Voor 2023 is er sprake van een tekort dat we dekken uit de algemene reserve. In de jaren daarna hebben we een begrotingsoverschot met forse pieken in de jaren 2024 en 2025. Dat maakt ons begrotingsbeeld, dat positief is, ook grillig. Het kabinet laat ons in onzekerheid doordat ze in het jaar 2026 (het eerste jaar na de huidige regeerperiode) alle gemeenten een korting op de rijksbijdrage oplegt. Mogelijk komt hier nog een aanpassing op. Echter is deze voorgenomen maatregel te fors om te negeren en kunnen we niet vooruitlopen op een eventuele ‘reparatie’ van deze korting.
Brede Welvaart en Sustainable Development Goals
Welvaart laat zich niet uitdrukken in een enkel aspect. We kijken met elf dimensies naar de welvaartsontwikkeling in onze gemeente. Deze dimensies zijn onderverdeeld in drie clusters:
1. Welstand en ontwikkeling (inkomen, werk, onderwijs)
2. Welzijn in lijf, geest en sociaal (gezondheid, balans werk/privé, sociale contacten, maatschappelijke betrokkenheid, subjectief welzijn)
3. Welbevinden in de leefomgeving (milieu, veiligheid, woontevredenheid)
Het gaat erom een goede balans te vinden tussen ruimte voor milieu, gezondheid en het welbevinden van onze inwoners. Er is op dit moment een trend gaande om meer te spreken over zogenoemde Sustainable Development Goals (SDG’s). Of in goed Nederlands: de doelen om van de wereld een betere plek te maken. Eigenlijk komt dit sterk overeen met de dimensies van Brede Welvaart. Beide manieren van kijken, bevorderen een brede blik om een samenhangend stelsel van maatschappelijke doelen na te streven. Dat is ook de manier waarop wij kijken naar de ontwikkeling van onze gemeente. Het gaat niet alleen om de natuur, de werkgelegenheid, de gezondheid of de veiligheid. Al deze onderwerpen hebben met elkaar te maken. Het gaat dus om de samenhang. De keuzes die we maken, moeten het resultaat zijn van een zorgvuldige en algehele afweging van doelen en belangen.
Daarbij werken we, met lef, vooral vanuit de leefwereld van mensen. Samen met de gemeenteraad en samen met alle belangenorganisaties in onze samenleving. ‘Werken vanuit de Bedoeling’ is onze leidraad. Daarbij kijken we hoe mensen en systemen zich tot elkaar verhouden en hoe we elkaars kracht het best kunnen benutten.
Daarbij blijven we inzetten op maximale participatie en benaderbaarheid. Via onze Praotbus, contacten met dorps- en wijkraden, maar ook met individuele inwoners en bedrijven. Op deze manier proberen we het vertrouwen in ons, als overheid, verder te laten groeien.
Wat merken onze inwoners hiervan?
We gaan onze visies en plannen van de afgelopen jaren uitvoeren. Dat doen we in vijf programma’s.
Programma 1
In de gemeente waar het goed wonen is, dragen we in brede zin zorg voor een leefomgeving waar iedere inwoner, jong of oud, prettig kan leven. In dit programma staan het (verder) vergroenen van onze gemeente, de energietransitie en de bouwopgave centraal. Deze onderwerpen staan niet los van elkaar en komen samen in diverse kleine en grotere projecten. De vertaling van de visie Landschapspark Oude IJssel naar een programma voor de komende jaren krijgt vorm. Daarnaast sluiten we in 2023 aan op wat vanuit Rijk en provincie voor het landelijk gebied wordt uitgewerkt.
Programma 2
De speerpunten uit het programma een leefbare gemeente zijn verwoord in drie doelen. Bij het doel ‘gezond leven’, richten wij ons onder andere op sterke verenigingen, vitaal ouder worden en positieve gezondheid. Bij het doel ‘meedoen’ staan de bestaanszekerheid van onze inwoners en de begeleiding naar het verkrijgen en behouden van werk centraal.
Bij het derde en laatste doel staat ‘werken vanuit de bedoeling’ centraal, vanuit anders werken en leren door te doen. Daarbij ligt de focus op de verdere ontwikkeling van Samen Sterker Thuis en Buurtzorg Jong en op de projecten rondom de verdere ontschotting (anders organiseren) van de zorg.
Programma 3
Ook in 2023 stimuleren we de economie. We willen samen met het bedrijfsleven blijven innoveren, bijvoorbeeld in nieuwe vormen van energie, om daarmee toekomstbestendig en minder afhankelijk te zijn van het gebruik van aardgas. Samen met ondernemers maken we de winkelcentra aantrekkelijker, maken we een start met het revitaliseren van bestaande bedrijventerreinen en starten we met de aanleg van het Industrie Park in Varsseveld. Ook maken we onze gemeente nog aantrekkelijker voor toeristen en voor onze eigen recreatie, mede door te investeren in cultuur. Daar waar wij kunnen, dragen we ook bij aan de toekomst van onze agrariërs. Als het gaat om onze jeugd investeren we in 2023 fors in kansengelijkheid.
Dat doen we door ons jeugdbeleid en onderwijsbeleid meer in samenhang te bezien. En door nog meer, samen met jeugdorganisaties en het onderwijsveld, concrete hulp en ondersteuning op maat te bieden, zodat er ook daadwerkelijk kansengelijkheid is. Hiervoor maken we nieuw concreet beleid. In 2023 starten we met de bouw van het nieuwe Kindcentrum in Gendringen en bereiden we de bouw van een nieuw Kindcentrum in Silvolde voor. Het nieuwe Integrale onderwijs huisvestingsplan, dat in 2023 wordt vastgesteld, maakt duidelijk waar we de komende jaren verder zullen investeren in schoolgebouwen. Daarnaast blijven we ons in 2023 inzetten voor de ambities en uitdagingen van de Regio Achterhoek. Dit omdat we ervan overtuigd zijn dat de ontwikkelingen en vooruitgang in de regio belangrijk zijn voor onze gemeente. Dat doen we ook grensoverschrijdend, in samenwerking met onze Duitse buurgemeenten.
Programma 4 en 5
We werken vanuit de maatschappelijke opgaves die er zijn. Deze komen in een steeds hoger tempo op ons af. Omdat de ontwikkelingen elkaar steeds sneller opvolgen en elkaars impact versterken is het belangrijk dat we investeren in ons vermogen om hierop te anticiperen. Daarvoor is nodig: flexibiliteit in de bedrijfsvoering, het vermogen van elkaar te leren en slim gebruik maken van nieuwe technologieën. We stellen onze medewerkers in staat om mee te groeien, zorgen voor voldoende regelruimte en bieden een passende werkomgeving.
De krappe arbeidsmarkt zet de dienstverlening en de uitvoering van het werk onder druk. Ook hier is het belangrijk om voor te sorteren op. Gericht strategisch personeelsbeleid helpt hierbij.
We zetten daarnaast in op het aanscherpen van de interne bedrijfsvoering. In deze begroting hebben we een eerste stap gezet naar het concreter en meetbaarder maken van de maatschappelijke doelstellingen. De komende jaren ontwikkelen we dit verder door. Daarnaast hebben de financiële bedrijfsprocessen onze specifieke aandacht en zorgen we ervoor dat we klaar zijn om over 2023 een rechtmatigheidsverklaring af te geven. Tenslotte willen we onze rapportagecyclus verbeteren, waardoor we tussentijds beter zicht hebben op hoe we er voorstaan.
Woonlasten
In ons coalitieakkoord hebben we afgesproken om de woonlasten alleen trendmatig te verhogen. Daar houden we onverminderd aan vast. Door de hoge inflatiecijfers en een nieuw VANG-beleid stijgen de rioolheffing en afvalstoffenheffing weliswaar, maar dat dempen we door de opbrengsten uit de OZB te verlagen. Per saldo betekent dit dat de stijging van de totale lastendruk voor huishoudens met een eigen woning in 2023 beperkt blijft tot 3% (± € 23,-).
Afweging van belangen
De combinatie van complexiteit en urgentie van de verschillende onderwerpen vragen om een integrale en multidisciplinaire aanpak. Dus we blijven investeren in het samen werken aan de opgaves waarvoor we aan de lat staan. Bij de aanpak van energiearmoede hebben we onder andere gekeken naar inkomensondersteuning en ook naar een duurzame aanpak van energiebesparing.
Onze inzet is gericht op de korte en langere termijn. Met name de inzet op langere termijn kan ertoe leiden dat op korte termijn extra geïnvesteerd moet worden. Met middelen of met inzet. Het resultaat van deze inzet kan soms pas na jaren zichtbaar zijn. Het vergt lef om, gedreven vanuit een visie, aan de langetermijndoelstellingen vast te houden. Ook al is het effect niet altijd op korte termijn zichtbaar.
Bij het realiseren van onze ambities zullen we onvermijdelijk ook tegen belanghebbenden aanlopen die denken of zien dat hun eigen belang in het geding komt. Dat is onvermijdelijk en daarvoor lopen we niet weg. Het vergt doorzettingsvermogen en politieke en maatschappelijke stabiliteit om zorgvuldig om te kunnen gaan met weerstanden die we ongetwijfeld zullen tegenkomen. Maar we kunnen ons niet permitteren om niks te doen of met elke tegenwind in de vertraging te schieten. Het zou betekenen dat onze uitvoering in de grindbak zou belanden. Onze inwoners die een huis zoeken, of een baan of goede zorg nodig hebben, zijn daarmee niet gebaat. Het betekent dat we als raad en college samen moeten optrekken en ook onze rug recht houden. Daarbij moeten we natuurlijk zorgen voor een breed gedragen verbinding, vanuit het vertrouwen dat onze brede blik op welvaart ons hierbij zal helpen. Het realiseren van visies en plannen is de rode draad in het huidige coalitieprogramma. Daar gaan we voor. Doorzetten maakt sterk.
Tot slot
We leven in een tijd met flink wat crises. De afgelopen jaren zijn we geconfronteerd met een coronapandemie, met alle maatregelen en gevolgen van dien. De langdurige effecten van de pandemie op de brede welvaart zijn nog niet bekend. Nu wordt ons denken en handelen nadrukkelijk beïnvloed door andere actuele ontwikkelingen die hiervoor zijn genoemd zoals de oorlog in Oekraïne, inflatie en de onzekerheid bij inwoners. Bovenal is de maatschappelijke verharding en het gebrek aan vertrouwen in de (nationale) politiek een grote zorg voor ons. Juist dan zullen we als gemeente moeten laten zien wat we waard zijn. Ook in deze moeilijke tijd zal creativiteit en samenbindend vermogen ons helpen om stappen voorwaarts te maken. We hebben daarvoor de plannen, ideeën en idealen. Net als denken en werken vanuit het perspectief van Brede Welvaart. Met een rechte rug. Ambtelijk en ook politiek-bestuurlijk. Niet berusten dus, maar door met lef. Dat maakt sterk!
Bij financiële positie, overzicht van incidentele baten en lasten is een toelichting opgenomen op het incidentele en structurele begrotingssaldo.