Paragrafen

De paragraaf financiering geeft inzicht in de financieringspositie en de beheersing van de risico’s die aanwezig kunnen zijn bij het aantrekken en/of uitzetten (uitlenen) van geld. In deze paragraaf brengen we de kansen en risico’s rond financiering in beeld.

Bij het aantrekken en uitlenen van geld is het van belang dat slechts beperkt risico wordt genomen. De belangrijkste kaders hierover zijn opgenomen in de volgende beleidsdocumenten:

• Financiële verordening, artikel 212 (2005)
• Treasurystatuut (2017)
  Het treasurystatuut heeft de raad in 2017 vastgesteld. Het treasurystatuut is de vertaling van het door de gemeente gehanteerde treasurybeleid. In dit statuut zijn de doelstellingen, richtlijnen en limieten van het beleid vastgesteld. Doel van het treasurybeleid is enerzijds om op een verantwoorde wijze een zo goed (lees: hoog) mogelijk rendement te maken op belegde gelden. Anderzijds is het doel om op een verantwoorde wijze gelden aan te trekken tegen een zo aantrekkelijk (lees: laag) mogelijke rente. Kort gezegd levert een actief en gedegen treasurybeleid de gemeente juist geld op, respectievelijk bespaart het de gemeente geld.
• Wet Financiering Decentrale Overheden (Wet Fido).
  Op de bepalingen in deze wet berust het treasurystatuut. Het uitgangspunt van de Wet Fido is het beheersen van risico’s. Het doel is om doelmatig en doeltreffend om te gaan met de beschikbare financiële middelen.

Financieringsbehoefte 

De financieringsbehoefte is het verschil tussen de boekwaarde van de investeringen en de vaste financieringsmiddelen. Deze zijn terug te vinden op de balans. Onder vaste financieringsmiddelen verstaan we de reserves en voorzieningen plus de vaste geldleningen. Hierbij houden we rekening met investeringen waarover is besloten (nieuwe investeringen). Een eventueel financieringstekort wordt eerst opgevangen door het opnemen van het goedkope kasgeld (tot de kasgeldlimiet – zie onder kasgeldlimiet-). Voor het overige deel wordt een vaste geldlening aangetrokken. Het komend jaar verwachten wij een financieringsoverschot. We gebruiken langlopende geldleningen ook om de voorraden te kunnen financieren. We verwachten daarom ook aankomende jaren langlopende geldleningen aan te moeten trekken.

Financieringsbehoefte (x 1.000)	1-1-2024
Financieringsbehoefte
boekwaarde (im)materiële vaste activa	143.854
boekwaarde financiële vaste activa	11.366
Totaal financieringsbehoefte	155.220
Financieringsmiddelen
reserves	34,145
voorzieningen	5.020
vaste geldleningen	119.341
Totaal financieringsmiddelen	158.506
Financieringsoverschot	3.286

Leningenportefeuille
De gemeente heeft behoefte aan externe financiering voor het herfinancieren van de huidige (aflopende) geldleningen, voor het bekostigen van investeringen en voor tijdelijke liquiditeitsbehoeften van de exploitatie uitgaven.

 

Leningenportefeuille (x 1.000)	2024
Stand leningen per 1 januari	119.341
Reguliere aflossingen	17.154
Nieuwe leningen (*1)	46.000
Stand leningen per 31 december	148.187

(*1) Op basis van de huidige (restant) investeringskredieten en de verwachte kosten voor (nieuwe) bouwgrondexploitaties. Toekomstige leningen worden afgesloten voor een duur van 20 jaar.

 

Renteschema
In onderstaand overzicht presenten wij het rente schema van het 1e begrotingsjaar.
De totaal verschuldigde rente over onze langlopende leningen en het kort geld, minus de rente die wij ontvangen vanuit de bouwgronden in exploitatie, worden middels de kapitaallasten uiteindelijk verdeeld over de diverse taakvelden. 

Renteschema		2024
a. De externe rentelasten over de korte en lange financiering		3.364.123
b. De externe rentebaten over de korte en lange financiering		0
Saldo externe rentelasten en rente baten		3.364.123
c1. Doorberekende rente aan de grondexploitatie	-259.667
c2. Doorberekende rente van projectfinanciering aan taakvelden	0
c3. De rentebaat van doorverstrekte leningen	0
Aan de taakvelden toe te rekenen externe rente		-259.667
d1. Rente over eigen vermogen	0
d2. Rente over voorzieningen	0
Aan taakvelden toe te rekenen interne rente		0
Totaal aan taakvelden toegerekende rente		3.104.456
e. De werkelijk aan taakvelden toegerekende rente (renteomslag)		-3.104.456
f. Renteresultaat op het taakveld Treasury		0

Activa
De activa bestaan uit investeringen met maatschappelijk nut en investeringen met economisch nut. Investeringen die kunnen leiden tot of bijdragen aan het verwerven van inkomsten zijn investeringen met economisch nut. Investeringen met maatschappelijk nut hebben geen mogelijkheid tot het verwerven van inkomsten, zoals wegen en bruggen.

Op het moment dat een investering volledig is afgerond, worden de kapitaallasten berekend en het eerstvolgende jaar meegenomen in de exploitatie. De kapitaallasten bestaan uit rente en afschrijving. Als de investering helemaal is afgeschreven (bijvoorbeeld na 10 jaar), vallen de afschrijvingslasten vrij. Elk jaar hebben we daardoor zogenaamde ‘vrijval’ in de afschrijving. Dit is in feite de ruimte voor nieuwe investeringen, uitgaande van een vast bedrag per jaar voor kapitaallasten. In deze Programmabegroting houden we de komende jaren rekening met nieuwe kapitaallasten.

Wij zijn als gemeente voor onze uitgaven afhankelijk van externe financiering. De gemeente leent alleen geld voor de uitvoering van gemeentelijke taken binnen de kaders van de Wet Fido en het treasurystatuut. Er is sprake van totaalfinanciering; de gemeente trekt geen financiering aan voor specifieke projecten. Totaalfinanciering houdt in dat de gemeente alle uitgaven samen financiert. Deze wijze van financiering leidt tot eenvoud en efficiency. De gemeente gebruikt bij de financiering geen ingewikkelde financiële producten, zoals derivaten.
In de Wet Fido zijn kaders opgenomen ter beperking van het renterisico op de netto vlottende schuld (kasgeldlimiet) en het renterisico op de vaste schuld (renterisiconorm).

Kasgeldlimiet
Om het risico van kortlopende financiering te beperken is in de Wet Fido de kasgeldlimiet vastgesteld. De kasgeldlimiet is een vastgesteld percentage berekend over de lastenkant van de begroting. De kasgeldlimiet bedraagt 8,5 % van het begrotingstotaal. We sluiten een langlopende lening af zodra de hoogte van de kortlopende geldleningen de kasgeldlimiet drie opeenvolgende kwartalen overschrijdt. Wij benutten de kasgeldlimiet, afhankelijk van de rentestand, zo maximaal mogelijk.

Kasgeldlimiet (x 1.000)	2024
Begrotingstotaal per 1 januari	135.088
Vastgesteld percentage	8,5%
Kasgeldlimiet	11.482
Verwacht gemiddelde op te nemen kortlopende leningen	8.500
Ruimte (+)	2.982

Op grond van de Wet Fido is voor gemeenten de zogenaamde renterisiconorm ingesteld. Doel hiervan is dat gemeenten hun leningenportefeuille zodanig spreiden, dat de renterisico’s gelijkmatig over de jaren worden gespreid ingeval van herfinanciering en renteherziening van geldleningen. De renterisiconorm geeft een aanwijzing voor de gevoeligheid van de gemeente voor veranderingen in de rente.

De renterisiconorm is gesteld op 20% van het begrotingstotaal per 1 januari. Daar wordt het berekende renterisico op de vaste schuld tegen af gezet. Het renterisico op de vaste schuld mag de renterisiconorm niet overtreffen. Navolgend schema laat de berekening over 2024 zien.

 

Renterisiconorm (x 1.000)	2024
Renterisiconorm
Lasten begroting	135.088
Percentage risiconorm	20%
Totaal renterisiconorm	27.018
Aflossingen en renteherzieningen
Reguliere aflossingen geldleningen	17.154
Geldleningen met renteherziening	0
Totaal aflossingen en renteherzieningen	17.154
Ruimte (+)	9.864

Op basis van de voorliggende begroting en het investeringsprogramma, met daarin ook opgenomen de restantkredieten uit voorgaande jaren, is de doorkijk voor de renterisiconorm voor de komende jaren als volgt:

Doorkijk renterisiconorm	2024	2025	2026	2027
Leningenportefeuille, ultimo jaar	119.341	148.187	155.658	169.254
Begrotingstotaal	135.088	133.846	134.654	133.753
Norm wet FIDO 20%	27.018	26.769	26.931	26.751
Aflossingen berekend	17.154	-	-	-
Aflossingen globaal benaderd		17.500	18.000	17.500
Ruimte binnen wet FIDO	9.864	9.269	8.931	9.251

 

Hierbij zijn de aflossingen in de jaren 2025 t/m 2027 globaal naar rato benaderd. 

Op basis hiervan is de verwachting dat we de komende jaren ruim onder de norm blijven. Dit komt onder meer door:
•    het verlengen van de aflossingstermijn voor nieuwe leningen op basis van 20 jaar 
•    Een hoger begrotingssaldo door het beter separaat ramen van baten en lasten op diverse plekken in de begroting (in plaats van alleen het saldo).

Verbonden partijen zijn partijen waar de gemeente een bestuurlijke relatie mee heeft en waarin we een financieel belang hebben. We hebben een zetel in het bestuur (vertegenwoordiging) of we hebben vanwege eigendom van aandelen stemrecht in de aandeelhoudersvergadering. Met financieel belang wordt bedoeld dat de gemeente middelen ter beschikking heeft gesteld die in geval van een faillissement achterblijven.

Het BBV schrijft voor om van de verbonden partijen een samenvattend overzicht te geven en onderscheid te maken in gemeenschappelijke regelingen, stichtingen/verenigingen en coöperaties/vennootschappen. Conform onze financiële verordening (verordening op grond van artikel 212 gemeentewet), lichten we de verbonden partijen op hoofdlijnen toe in deze paragraaf. Het gaat hierbij om partijen met aanmerkelijk financieel belang (dit zijn partijen waar we minimaal € 50.000 per jaar aan bijdragen). Per verbonden partij zijn de doelstellingen, activiteiten, ontwikkelingen en risico’s benoemd. De paragraaf sluit af met het financieel overzicht.

De wijze waarop de verbonden partijen bijdragen aan het realiseren van onze maatschappelijke opgaven is in de programma's van deze begroting inzichtelijk gemaakt.

Erfgoed Centrum Achterhoek Liemers (Doetinchem)
Relatie met de programma's	1. De gemeente waar het goed wonen is.
Doelstelling	Uitvoeren van alle wettelijke archieftaken voor de acht gemeenten in de Achterhoek. Uitvoeren van de zogenoemde “Staring-taken” (diensten op het gebied van behoud van en onderzoek naar streekcultuur en –historie). Voor 15 gemeenten in Achterhoek en Liemers.
Activiteiten	Het beheren, toegankelijk maken en beschikbaar stellen van archiefbewaarplaatsen van de deelnemende overheidslichamen conform de Archiefwet. Het toezicht door de streekarchivaris op het beheer van de niet naar de centrale archiefbewaarplaats overgebrachte archiefbescheiden van de (8) gemeenten in de Achterhoek. Het in stand houden en bevorderen van het cultureel erfgoed in het gebied van de Achterhoek en de Liemers in de ruimste zin van het woord.
Deelnemende partijen	Aalten Berkelland Bronckhorst Doetinchem	Montferland Oost Gelre Oude IJsselstreek Winterswijk
Bestuurlijk belang	De burgemeester neemt namens Oude IJsselstreek zitting in het Algemeen Bestuur.
Ontwikkelingen	Het ECAL richt zich vooral op het in goede, geordende en toegankelijke staat brengen en houden van archieven zowel fysiek als digitaal. Hierbij hoort ook het digitaliseren van de archieven en collecties. Voor 2023-2026 was de bijdrage vastgesteld voor vier jaar. Het ECAL heeft voor de periode van 2024-2026 de bijdrage verhoogd in verband met hogere structurele kosten.
Risico's en getroffen beheersmaatregelen	Geen.

GGD Noord- en Oost Gelderland(Warnsveld)
Relatie met de programma's	2. Een leefbare gemeente
Doelstelling	De Gemeentelijke Gezondheids Dienst Noord- en Oost-Gelderland (GGD NOG) is de gezondheidsdienst van 22 gemeenten. Vanuit het missiestatement ‘een gezond houvast’ bewaakt, beschermt en bevordert de GGD NOG de gezondheid van inwoners in de regio Noord en Oost-Gelderland.
Activiteiten	De GGD NOG geeft met zijn werkzaamheden invulling aan de verantwoordelijkheid van gemeenten voor de publieke gezondheid van haar inwoners. Daarnaast voert de GGD NOG ook een aantal wettelijke taken uit de Wet publieke gezondheid (Wpg) uit. De basistaken van de GGD NOG zijn onder andere: Jeugdgezondheid (4-18 jaar) Infectieziektebestrijding Vaccinaties Medische milieukunde Technische hygiënezorg Maatschappelijke zorg Beleidsadvisering Epidemiologie Gezondheidsbevordering Bevolkingsonderzoeken Forensische zorg Bovenstaande basisdienstverlening is voor alle deelnemende gemeenten gelijk op basis van een financiële bijdrage per inwoner.  De GGD NOG voert daarnaast ook nog aanvullende dienstverlening tegen betaling uit. Dat gaat om de volgende drie taken: Wettelijke gemeentelijke taken: gemeenten hebben de keuze om deze taken in opdracht door de GGD NOG uit te laten voeren. Autonome gemeentelijke taken:  gemeenten hebben de keuze om deze taken in opdracht door de GGD NOG uit te laten voeren.  Externe taken: de GGD NOG voert deze uit in opdracht van externen (bijvoorbeeld politie)
Deelnemende partijen	Aalten Apeldoorn Berkelland Bronckhorst Brummen Doetinchem Elburg Epe	Ermelo Harderwijk Hattem Heerde Lochem Montferland Nunspeet Oldebroek	Oost Gelre Oude IJsselstreek Putten Voorst Winterswijk Zutphen
Bestuurlijk belang	De portefeuillehouder Volksgezondheid (wethouder H.W. Ankersmit) is lid  van het Algemeen Bestuur.
Ontwikkelingen	Het Algemeen Bestuur heeft een Bestuursagenda voor de periode 2019 – 2023 vastgesteld. Hierin staan de belangrijkste uitgangspunten en prioriteiten voor de GGD in de jaren 2019-2023. De GGD NOG werkt volgens de benadering van ‘positieve gezondheid’. In de Bestuursagenda 2019 – 2023 'NOG Gezonder' staan vier prioriteiten: NOG gezondere jeugd NOG gezondere leefomgeving NOG gezonder oud worden NOG gezondere leefstijl Voor alle vier de bovenstaande prioriteiten geldt: De GGD NOG sluit aan bij de landelijke ontwikkelingen en bij het gezondheidsbeleid van de gemeenten. GGD NOG en gemeenten investeren samen in preventie en gezondheidsbevordering om gezondheidswinst te behalen. Daarbij is er specifiek aandacht voor het verkleinen van gezondheidsverschillen en het bevorderen van een gezonde leefstijl. De GGD NOG besteedt specifieke aandacht aan het bereiken van kwetsbare groepen (mensen met een lage sociaaleconomische status, in armoede, laaggeletterdheid, nieuwkomers en psychisch kwetsbare mensen). De GGD NOG zoekt innovatieve strategieën om het bereik en de effecten van gezondheidsprogramma’s verder te vergroten. Meer informatie is te vinden in de Bestuursagenda ‘NOG Gezonder 2019 – 2023’. De GGD NOG werkt de prioriteiten uit de Bestuursagenda jaarlijks verder uit in een Programmabegroting. De Programmabegroting bestaat uit vijf onderdelen: Jeugdgezondheid, Algemene Gezondheidszorg, Kennis en Expertise, Organisatieprojecten en Overhead. Nieuwe Bestuursagenda 2023-2027 in ontwikkeling Na de gemeenteraadsverkiezingen in 2022 is er een nieuw Algemeen Bestuur aangetreden. Het nieuwe Algemeen Bestuur heeft ook een nieuwe concept Bestuursagenda 2023-2027 opgesteld. Dit concept ligt in het najaar voor een zienswijze voor aan de raden. Na het doorlopen van de zienswijze procedure stelt het Algemeen Bestuur naar verwachting de nieuwe bestuursagenda in november vast.
Risico's en getroffen beheersmaatregelen	Het Algemeen Bestuur heeft de onderstaande risico’s als belangrijkste risico’s voor het risicomanagement vastgesteld: Inhoudelijke risico’s en risico’s in de opbrengsten; Risico’s door personele omstandigheden; Risico’s in de bedrijfsvoering; Bovenstaande risico’s zijn gekwantificeerd om het weerstandsvermogen te bepalen. Het weerstandsvermogen was de afgelopen jaren met een percentage van vrijwel 100% op orde.  Met het vaststellen van de Programmabegroting 2024 is het weerstandsvermogen gedaald naar 70%.  Deze daling is het gevolg van het tekort op de jaarrekening 2022. De GGD NOG werkt aan een voorstel om het weerstandsvermogen de komende jaren weer op peil te gaan brengen.

Omgevingsdienst Achterhoek (Hengelo Gld.)
Relatie met de programma's	4. De dienstverlenende gemeente
Doelstelling	Het uitvoeren van omgevingsrecht conform de landelijke kwaliteitscriteria.
Activiteiten	Vergunningverlening en handhaving op het gebied van milieuwetgeving en aanverwante specialismen.
Deelnemende partijen	Gemeente Aalten Gemeente Berkelland Gemeente Bronkhorst Gemeente Doetinchem	Gemeente Lochem Gemeente Montferland Gemeente Oost Gelre Gemeente Oude IJsselstreek	Gemeente Winterswijk Gemeente Zutphen Provincie Gelderland
Bestuurlijk belang	Wethouder Hiddinga neemt namens de gemeente deel aan het Dagelijks Bestuur.
Ontwikkelingen	De invoering van de Omgevingswet zal voor zowel de ODA als de partners veel gevolgen hebben voor de wijze van werken. De afgelopen jaren is er veel voorbereid en geoefend waardoor er met vertrouwen gekeken kan worden naar de uitwerking van de nieuwe wet.  De uitwerking van het InterBestuurlijkProgramma, volgend op het rapport van de commissie van Aartsen, heeft mogelijk veel invloed op het voortbestaan van de ODA als zelfstandige organisatie. Door de krapte op de arbeidsmarkt kan niet alles opgelost worden door meer personeel in te zetten. Daarom blijft de ODA zoeken naar innovatieve en flexibele manieren om de taken goed uit te voeren. Hierbij is de risicobenadering een belangrijk uitgangspunt. Daarvoor wordt steeds meer uitgegaan van data-analyse waardoor er meer zicht is op risico’s. Ook het gebruik van innovatieve technieken helpt om efficiënt te werken, bijvoorbeeld met de inzet van een drone.
Risico's en getroffen beheersmaatregelen	De Omgevingsdienst Achterhoek is een uitvoeringsorganisatie die - met de Gelderse Maat als uitgangspunt - conform wet- en regelgeving uitvoering geeft aan vergunningverlening, toezicht en handhaving (de zgn. VTH-taken). Formeel blijven de deelnemende organisaties hiervoor verantwoordelijk. Voor zover er sprake is van zelfstandige beleidsvoornemens hebben die hoofdzakelijk betrekking op het niveau van bedrijfsvoering.

 

Regio Achterhoek (Doetinchem)
Relatie met de programma's	1. De gemeente waar het goed wonen is 2. Een leefbare gemeente 3. De werkende gemeente 4. De dienstverlenende gemeente
Doelstelling	De Regio Achterhoek wil met haar partners bereiken dat de Achterhoek in 2030 een sterke bloeiende en innovatie economie heeft, uitgaande van eigen kracht met een aantrekkelijke arbeidsmarkt. Met een duurzaam werk-, leer-, woon- en leefklimaat. Met gezonde inwoners en oog voor de brede welvaart. Belangrijke opgaven daarin zijn: zorgen voor voldoende arbeidskrachten, verhogen van de arbeidsproductiviteit, betaalbaar en betrouwbaar vervoer, een energie neutrale en circulaire Achterhoek, een passende woningvoorraad, een hogere score op leefbaarheid en een toename van de regionale volksgezondheid.
Activiteiten	De Regio Achterhoek samenwerking richt zich op een regionaal ruimtelijk-economische agenda, de Visie 2030 is daarvoor het kompas. Het is een samenwerking tussen overheden, ondernemers en maatschappelijke organisaties, dit vindt plaats onder de naam 8RHK Ambassadeurs. Onder de 8HRK Ambassadeurs vallen de entiteiten Achterhoek Raad, Achterhoek Board en Achterhoek Thematafels. De Achterhoek Raad heeft de Visie 2030 vastgesteld. Op basis van deze visie stelt de Achterhoek Board samen met de Achterhoek Thematafels de nodige inhoudelijke activiteiten vast, die worden beschreven in jaarlijkse plannen. De Achterhoek Raad ziet toe op de voortgang. De uitvoering van deze inhoudelijke activiteiten gebeurt aan de volgende zes Thematafels: Smart werken en Innovatie Onderwijs en Arbeidsmarkt Wonen en Vastgoed Mobiliteit en Bereikbaarheid Circulaire energie en Energietransitie De Gezondste Regio De Regio Achterhoek is de juridische entiteit van deze structuur en voert de volgende taken uit: Voert de regie op de algehele samenwerking (via een Dagelijks en Algemeen Bestuur) Faciliteert het opstellen en uitvoeren van de Achterhoek Visie 2030, de jaarplannen en bijbehorende investeringsagenda Adviseert Board en Raad over de lobby en subsidies en levert hiervoor ook de capaciteit
Deelnemende partijen	Aalten Berkelland Bronckhorst Doetinchem	Oost Gelre Oude IJsselstreek Winterswijk
Bestuurlijk belang	Burgemeester Van Dijk heeft zitting in het Dagelijks en Algemeen Bestuur. Daarnaast zijn we bestuurlijk vertegenwoordigd aan alle zes Thematafels.
Ontwikkelingen	De verwachting is dat per 1 januari 2024 de gemeente Montferland zal toetreden tot de Regio Achterhoek. Hiermee zal de samenwerking bestaan uit acht deelnemende partijen. Automatisch zal de gemeente Montferland ook bestuurders en raadsleden afvaardigen naar respectievelijk de zes Thematafels en de Achterhoek Raad. De officiële behandeling van de toetreding vindt eind november of december 2023 plaats. De Regio Achterhoek doet opnieuw een gooi naar de subsidieregeling 'Regio Deal' (vijfde tranche) van het Rijk. De toekenning wordt in 2024 bekend gemaakt. Bij toekenning wordt naar alle waarschijnlijkheid een financiële cofinancieringsverklaring van onze gemeente gevraagd. Dit wordt meegenomen in de begrotingsbehandeling van 2025 en verder.
Risico's en getroffen beheersmaatregelen	Geen

 

Stadsbank Oost Nederland (Enschede)
Relatie met de programma's	2. Een leefbare gemeente (sociaal domein)
Doelstelling	Op zowel maatschappelijk als zakelijk verantwoorde wijze: • voorzien in de behoefte aan sociaal geldelijk krediet; • regelen van schulden van personen in financiële moeilijkheden conform de Wet Gemeentelijke Schuldhulpverlening; • voorzien in budgetbeheer;
Activiteiten	• kredietverlening • budgetbeheer • schuldhulpverlening • verzorgen van aanvragen wet schuldsanering natuurlijke personen
Deelnemende partijen	Almelo Berkelland Borne Bronckhorst Dinkelland Enschede Haaksbergen	Hellendoorn Hengelo (O) Hof van Twente Lochem Losser Montferland Oldenzaal	Oost Gelre Oude IJsselstreek Rijssen-Holten Tubbergen Twenterand Wierden Winterswijk
Bestuurlijk belang	Portefeuillehouder sociale zaken is vanuit het college lid van het Algemeen Bestuur, een lid van het college is plaatsvervangend lid.
Ontwikkelingen	De Wet Gemeentelijke Schuldhulpverlening is ingegaan per 1 juli 2012. In algemene zin zien we een verslechterende financiële positie voor een deel van onze inwoners. Er wordt steeds vaker gebruik gemaakt van financiële ondersteuning om (dreigende) schulden op te lossen. Sinds 2018 voeren we de intake voor de dienstverlening van de Stadsbank uit in eigen beheer. De Stadsbank is actief met de gemeenten in gesprek om de dienstverlening beter in te richten en aan te sluiten bij de behoeften van de gemeenten. Vanaf 1 januari 2023 is er gestart met de Klantreis. Meer persoonlijke aandacht zodat onze inwoners sneller en beter geholpen worden en de kans op recidive te voorkomen. De budgetbeheerder is wekelijks in onze gemeente en er is met regelmaat casusoverstijgend overleg zodat de beloofde kwaliteit gewaarborgd wordt en er tijdig bijgestuurd kan worden. Gezien het feit dat er per 1 juli 2023 sprake is van de halvering van de termijnen van de MSNP en WSNP ligt ook voor 2024 de nadruk op coaching van onze inwoners richting (zelf)redzaamheid. Een nauwe samenwerking met de Stadsbank is hier van groot belang. Voor 2024 verwachten wij hier een verdere doorontwikkeling in.
Risico's en getroffen beheersmaatregelen	De in gang gezette registratie en verantwoording van de geldstroom vormt een vast onderdeel van bestuurlijke rapportages vanuit het sociaal domein.

 

Veiligheidsregio Noord- en Oost Gelderland (Zutphen)
Relatie met de programma's	4. De dienstverlenende gemeente
Doelstelling	Het gemeenschappelijk en op regionaal niveau uitvoeren van veiligheidsbeleid, specifiek gericht op brandweertaken, geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen, rampenbestrijding en multidisciplinaire samenwerking, zowel preventief als repressief. Daarnaast draagt de VNOG bij aan de behartiging van deze belangen en zorgt zij voor afstemming met de taken van de gemeenten in het kader van bevolkingszorg.
Activiteiten	inventariseren van risico’s van branden, rampen en crises; adviseren van het bevoegd gezag over risico’s van branden, rampen en crises in de bij of krachtens de wet aangewezen gevallen als ook in de gevallen die in het beleidsplan zijn bepaald; adviseren van het college van burgemeester en wethouders over: het voorkomen, beperken en bestrijden van brand; het beperken van brandgevaar; het voorkomen en beperken van ongevallen bij brand en al hetgeen daarmee verband houdt; het beperken en bestrijden van gevaar voor mensen en dieren bij ongevallen anders dan bij brand; voorbereiden op de bestrijding van branden en het organiseren van de rampenbestrijding en de crisisbeheersing; instellen en in stand houden van een brandweer; instellen en in stand houden van een GHOR; voorzien in de meldkamerfunctie; aanschaffen en beheren van gemeenschappelijk materieel; inrichten en in stand houden van de informatievoorziening binnen de diensten van de veiligheidsregio en tussen deze diensten en de andere diensten en organisaties die betrokken zijn bij de eerder genoemde taken.
Deelnemende partijen	Aalten Apeldoorn Berkelland Bronkhorst Brummen Doetinchem Elburg Epe	Ermelo Harderwijk Hattem Heerde Lochem Montferland Nunspeet Oldebroek	Oost Gelre Oude IJsselstreek Putten Voorst Winterswijk Zutphen
Bestuurlijk belang	De burgemeester vertegenwoordigt de gemeente in het algemeen bestuur.
Ontwikkelingen
Risico's en getroffen beheersmaatregelen

 

Stichting Achterhoek Toerisme (Borculo)
Relatie met de programma's	3. De werkende gemeente
Doelstelling	Gemeenten en bedrijfsleven willen de vrijetijdssector duurzaam en evenwichtig doorontwikkelen in omvang, kwaliteit en veelzijdigheid tot een grotere economische drager in de Achterhoek.  STAT verzorgt de toeristische marketing van de Achterhoek om zo meer bezoekers te genereren die langer in de Achterhoek willen verblijven, meer willen besteden en een herhalingsbezoek plannen. Daarmee wordt een bijdrage geleverd aan de Achterhoekse economie en maatschappelijk opgaven, zoals instandhouding van voorzieningen, werkgelegenheid en het binden van jongeren aan de Achterhoek.
Activiteiten	Ondersteuning voor de leden voor allerlei toeristische activiteiten op het gebied van regionale marketing en promotie. Bevordering van gastheerschap, een goede infrastructuur qua routes, werken aan onderscheidend profiel, vitaliteit en kwaliteitsverbetering en verdere professionalisering van het aanbod. Daarnaast overkoepelend orgaan, regionale monitoring en sparring partner voor de gemeenten in de Achterhoek op het gebied van toerisme en recreatie.
Deelnemende partijen	Aalten          Berkelland Bronkhorst Doetinchem Lochem	Montferland Oost Gelre Oude IJsselstreek Winterswijk
Bestuurlijk belang	De acht Achterhoekse gemeenten plus Lochem nemen deel in het bestuur. Door formeel een besluit te nemen tot deelneming in de stichting werd een correcte juridische procedure gevolgd, waardoor gemeentelijke vertegenwoordigers niet meer op persoonlijke titel deelnemen.
Ontwikkelingen	In de visie van STAT over de huidige periode staat vermeld dat STAT zich primair bezighoudt met doorontwikkeling van regiomarketing, versterking van de route infrastructuur, het opzetten kennisontwikkelingstraject en grip op Gastheerschap en informatievoorziening in de regio. Er is in onze regio nog steeds voldoende ruimte voor groei, maar het zorgt ook dat we moeten nadenken hoe we die groei zo tot stand kunnen brengen dat ook onze inwoners de voordelen van het toerisme blijven inzien. Achterhoek Toerisme speelt daar een verbindende, faciliterende en stimulerende rol in.
Risico's en getroffen beheersmaatregelen	Met STAT worden meerjarige contracten afgesloten. De stichting is afhankelijk van de bijdrage van gemeenten voor de uitvoering van hun activiteiten. Mochten deze inkomsten teruglopen, door bijv. een steeds meer terugtredende overheid die meer aan de markt overlaat, dan loopt de stichting het risico om haar taken voor de gemeenten niet meer te kunnen uitvoeren. Ook spelen de politieke agenda’s van de verschillende gemeenten hierbij een rol. STAT moet van toegevoegde waarde blijven voor alle gemeenten. De gemeente OIJ huurt bij STAT een regio coördinator in die ingezet wordt voor toeristische productontwikkeling en lokale promotie en marketing. De regio coördinator ondersteunt daarbij tevens STROIJ, de toeristische organisatie in Oude IJsselstreek. Mocht STAT dit niet meer kunnen doen, dan heeft dit gevolgen voor deze inhuurstructuur en voor de toeristische organisatie in Oude IJsselstreek.

 

AGEM
Relatie met de programma's	1. De gemeente waar het goed wonen is
Doelstelling	De Agem is opgericht door de acht Achterhoekse gemeenten om de energietransitie te versnellen en de Achterhoek energieneutraal te maken. Hiervoor zijn verschillende activiteiten ontwikkeld (zie hieronder). Er wordt een nieuwe visie geschreven.
Activiteiten	Energieloket Achterhoek: alles m.b.t. energiebesparing voor inwoners, van inzicht en advies over energiebesparing, tot informatie over financieringsmogelijkheden.  AGE: inkoop gemeentelijke energie. Coöperatie streekenergie; advies en begeleiding lokale energiecoöperaties. Agem Energie Experts; Agem Ontwikkeling (project- en adviesbureau) en Agem levering (levering energie aan klanten).
Deelnemende partijen	Achterhoekse gemeenten (Winterswijk heeft een aparte positie) Gemeente Doesburg Lokale energiecoöperaties
Bestuurlijk belang	De acht Achterhoekse gemeenten hebben in 2013 de Agem opgericht. De Agem is doorontwikkeld en er is nu een gemeentelijk deel (Energieloket, Anders Omgaan met Energie, AGE) en een niet gemeentelijk deel (streekenergie, Agem Energie Experts; ontwikkeling en levering). De betrokken partijen zitten samen in een federatie "Anders omgaan met energie" . De gemeenten zijn de enige leden van de coöperatie Energieloket Achterhoek, de Stichting Vrijwilligers Anders Omgaan met Energie, en de enigste aandeelhouders van de AGE.  We zitten in het bestuur van deze onderdelen van de Agem.
Ontwikkelingen	De Agem is in ontwikkeling,  de opsplitsing van het gemeentelijke en niet gemeentelijke deel is voltooid maar op onderdelen zal het nog doorontwikkelen. Zo is de federatie "Anders omgaan met energie" opgericht en schrijft aan een gedeelde visie.  Daarnaast moet de stichting " Vrijwilligers Anders Omgaan met Energie" vormgegeven worden.
Risico's en getroffen beheersmaatregelen

 

BNG
Activiteiten	De strategische doelstelling van de bank is het behoud van substantiële marktaandelen in Nederlandse publieke en semipublieke domein en het behalen van een redelijk dividend voor de aandeelhouders.
Deelnemende partijen	De Staat is houder van 50% procent van de aandelen, de andere 50% is verdeeld onder gemeenten, provincies en hoogheemraadschap.
Financieel	Wij bezitten 161.460 aandelen. We begroten voor de 2024-2027 € 400.000.
Bestuurlijk belang	Aandeelhouder, de portefeuillehouder Financiën vertegenwoordigt onze gemeente.
Risico's	Financieel risico bij eventuele liquidatie is het verlies van maximaal de nominale waarde van onze aandelen en het begrote bedrag aan dividend in onze begroting. De kans hierop schatten wij in op nihil.
Alliander N.V. (Arnhem)
Primair doel	Netwerkbedrijf dat verantwoordelijk is voor een groot deel van de energieleidingen in Nederland.
Activiteiten	Kernactiviteit is het aansluiten van klanten op de energienetwerken en het distribueren van gas en elektriciteit.
Deelnemende partijen	Provincie Gelderland, Friesland, Noord Holland en de gemeente Amsterdam bezitten 75% van de aandelen. De overige 25% is verdeeld over diverse gemeenten.
Financieel	Wij bezitten 580.414 aandelen. We begroten voor 2024-2027 € 300.000.
Bestuurlijk belang	Aandeelhouder, de portefeuillehouder Financiën vertegenwoordigt onze gemeente.
Risico's	Financieel risico bij eventuele liquidatie is het verlies van maximaal de nominale waarde van onze aandelen en het begrote bedrag aan dividend in onze begroting. De kans hierop schatten wij in op nihil.
Vitens (Utrecht)
Primair doel	Drinkwaterbedrijf dat drinkwater levert aan 5,6 miljoen klanten.
Activiteiten	Verantwoordelijk voor een gezonde en duurzame samenleving met zorg voor de bescherming van natuur en milieu.
Deelnemende partijen	De aandeelhouders bestaan uit provincies en gemeenten.
Financieel	Wij bezitten 40.057 aandelen. We begroten voor 2024-2027 geen dividend.
Bestuurlijk belang	Aandeelhouder, de portefeuillehouder Financiën vertegenwoordigt onze gemeente.
Risico's	Financieel risico bij eventuele liquidatie is het verlies van maximaal de nominale waarde van onze aandelen en het begrote bedrag aan dividend in onze begroting. De kans hierop schatten wij in op nihil.
STOER B.V.
Primair doel	STOER B.V. is per 1 januari 2021 opgericht door de gemeente Oude IJsselstreek als het participatiebedrijf van de gemeente; een bijzonder bedrijf dat de werkgever is voor inwoners met een dienstverband Beschut werk of een Maatschappelijke baan
Activiteiten	STOER B.V. geeft namens de gemeente Oude IJsselstreek uitvoering aan het werkgeverschap en detacheert de inwoners met een dienstverband aan een passende werkgever
Deelnemende partijen	Gemeente is houder van 100% van de aandelen
Financieel	Gemeente is houder van 100% van de aandelen, De gemeente voert de financiële administratie voor STOER. De kosten die STOER maakt worden hierin separaat geadministreerd en aan STOER doorbelast. Voor de werkzaamheden die STOER uitvoert ontvangt zij jaarlijks een vergoeding van de gemeente, gelijk aan de werkelijke kosten. Deze werkwijze leidt ertoe dat de totale baten en lasten van STOER tevens in de gemeentelijke begroting zijn opgenomen. Een verzoek tot het aanmerken van een fiscale eenheid voor de BTW tussen de gemeente en STOER is in behandeling bij de Belastingdienst. Het bij oprichting geplaatste kapitaal bedraagt € 10.
Bestuurlijk belang	Aandeelhouder; de burgemeester is vertegenwoordiger van de gemeente.
Risico's	Financieel risico bij eventuele liquidatie is het verlies van maximaal de nominale waarde van onze aandelen. De kans hierop schatten wij in op nihil.

Verbonden partij	Bijdrage 2024	Eigen vermogen		Vreemd vermogen
(x 1.000)		1-1-2024	31-12-2024	1-1-2024	31-12-2024
Regio Achterhoek	287	6.726	7.150	20.136	15.408
GGD Noord en Oost Gelderland	823	2.912	2.656	9.902	8.181
VNOG	2.386	15.524	17.183	38.214	35.715
ODA	853	416	0	1.656	2.744
Stadsbank ON	340	971	1.349	14.534	15.199
Erfgoedcentrum AL	208	193	106	662	600
Stichting Achterhoek Toerisme	69	0	0	1.859	1.874
Totaal	4.966

De gemeentelijke heffingen (belastingen, leges en rechten) zijn, na de algemene uitkering uit het gemeentefonds, de belangrijkste inkomstenbronnen van de gemeente. Deze heffingen zijn de enige inkomstenbronnen waarop de gemeenteraad invloed kan uitoefenen. Vooral voor de zuivere belastingen, dit zijn de heffingen waar geen direct aanwijsbare tegenprestatie van de overheid tegenover staat, is er geen maximum bedrag of opbrengst aangegeven. Voor leges en andere betalingen voor overheidsdiensten is bepaald dat geen winst mag worden gemaakt. De opbrengst van de heffing mag in totaliteit niet hoger zijn dan de kosten die de gemeente moet maken om de diensten te verlenen. De opbrengsten van de gemeentelijke heffingen zijn geraamd onder de verschillende producten. Een overzicht van de inkomstenbronnen van de gemeente is in bijlage E terug te vinden.

Het (meerjaren)beleid voor de lokale belastingen is opgenomen in de door de gemeenteraad vastgestelde verordeningen. Om een beter overzicht te krijgen in de actuele verordeningen stellen we jaarlijks een nieuwe verordening vast voor iedere belasting cq heffing.

Uitgangspunten voor onze leges, heffingen en tarieven
Voor de leges, heffingen en tarieven hanteren we de volgende uitgangspunten:

•    Voor 2024 stijgt de opbrengst OZB met 1,5% exclusief het areaal;
•    De rioolheffing is maximaal 100% kostendekkend. Voor 2024 hanteren we € 950.000 (incl. bedrijfsopbrengsten) meer aan opbrengsten dan in 2023;
•    De hoogte van de afvalstoffenheffing is afhankelijk van het tarief voor één of meerpersoonshuishoudens en het aantal ledigingen per jaar;
•    Afvalstoffenheffing en reinigingsrechten zijn maximaal 100% kostendekkend;
•    De overige heffingen stijgen jaarlijks trendmatig met een indexering van 3%, met uitzondering van de reclamebelasting en lijkbezorgingsrechten;
•    Leges en rechten zijn maximaal 100% kostendekkend.

Belasting / heffing	Omschrijving
Marktgelden	Heffen we voor innemen standplaatsen op warenmarkt Silvolde, Terborg, Ulft, Gendringen en Varsseveld.
Precariobelasting	Heffen we voor het verlenen van een standplaats op gemeentegrond
Lijkbezorgingsrechten	Heffen we voor gebruik algemene begraafplaatsen Varsseveld en Terborg. Eventuele overschotten of tekorten verrekenen we conform besluit met de reserve.
Leges	Dit zijn diverse gemeentelijke leges (bouwvergunning, uittreksels etc.
Toeristenbelasting	Belastingheffing van personen die niet in de basisregistratie personen zijn opgenomen, maar die tegen betaling/vergoeding wel verblijf houden door overnachtingen in bijv. hotels, pensions, vakantieonderkomens, mobiele kampeermiddelen.
OZB niet - woningen	Heffen we van zowel eigenaren als gebruikers van niet-woningen.
Woonlasten	Dit zijn de onroerendezaakbelastingen zakelijk recht woningen, de afvalstoffenheffing en de rioolheffing tezamen. De opbrengsten OZB-woningen zijn conform besluit dit jaar gedaald. Voor de afvalstoffenheffing en rioolheffing hanteren we een kostendekkend tarief.
Reinigingsrechten	Reinigingsrecht voor bedrijven en instellingen die geringe (passend in de normale containers) hoeveelheden afval aanbieden. Deze bedrijven hebben de gemeente verzocht dit afval tijdens normale inzamelingsactiviteiten mee te willen nemen.
Reclamebelasting	Belasting voor openbare aankondigingen in het centrum van Varsseveld, Terborg en Ulft en het bedrijventerrein Akkermansweide in Terborg,  Bedrijventerreinen in Varsseveld  en bedrijfsterrein de Rieze in Ulft. Wij innen deze belasting in feite als tussenpersoon. De inkomsten verrekenen we met door de gemeente gemaakte kosten. Het restant betalen we rechtstreeks door aan initiatiefnemers. Per saldo is dit dus budgettair neutraal.

Tarieven diverse heffingen	2022	2023	2024
Onroerende-zaakbelastingen
Eigenaren van woningen, in % van de waarde	0,13552%	0,11952%	n.n.b.
Gebruikers van niet-woningen, in % van de waarde	0,15134%	0,14343%	n.n.b.
Eigenaren van niet-woningen, in % van de waarde	0,17863%	0,17100%	n.n.b.
Afvalstoffenheffing
Meerpersoonshuishoudens met kleine grijze- of verzamelcontainer	219,48	240,00
Meerpersoonshuishoudens met grote grijze- of verzamelcontainer	315,48	343,80
Eénpersoonshuishoudens met kleine grijze- of verzamelcontainer	164,04	180,00
Eénpersoonshuishoudens met grote grijze- of verzamelcontainer	260,04	283,80
Extra grote grijze container	315,48	343,80
Meerpersoonshuishoudens vast tarief			220,80
Eénpersoonshuishoudens vast tarief			170,40
Per lediging grote container rest afval			14,75
Per lediging kleine container rest afval			8,50
Per storting ondergrondse container			2,50
Reinigingsrechten
Standaard containerset met kleine grijze container	179,28	196,00
Standaard containerset met een grote grijze container	237,96	260,00
Vast tarief			220,80
Per lediging grote container rest afval			14,75
Per lediging kleine container rest afval			8,50
Rioolheffing
Per aansluiting	231,00	241,00	294,00
Toeristenbelasting
Per overnachting	1,37	1,41	1,45
* De tarieven voor de OZB zijn nog niet bekend. De oorzaak hiervoor is dat we voor het belastingjaar 2024 nog niet beschikken over de juiste WOZ waarden. De berekening van de OZB tarieven vinden hierdoor pas in het 4e kwartaal plaats.

Opbrengsten Woonlasten (x1.000)	2021 (werkelijk)	2022 (begroot)	2023 (begroot)	2024 (begroot)
Afvalstoffenheffing	3.552	3.547	3.886	4.295
Rioolheffing	3.948	3.910	4.084	4.982
OZB woningen	6.166	6.197	6.247	6.341
Totaal	13.666	13.654	14.217	15.618
Ten opzichte van 2023 stijgen de totale woonlasten met 9,8%, exclusief areaaluitbreiding.

Om een indruk te hebben wat de “lokale lastendruk” is, berekenen we wat huishoudens aan belasting moeten betalen. Daarbij gaan we uit van de voor huishoudens gebruikelijke heffingen. Het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO) stelt jaarlijks een atlas van de lokale lasten op.
De tabel hieronder geeft de berekende belastingdruk voor Oude IJsselstreek in 2024. Het bedrag van de bruto woonlasten is opgebouwd uit de onroerendezaakbelasting, waarbij wordt uitgegaan van de gemiddelde woningwaarde (zowel landelijk als provinciaal als voor Oude IJsselstreek), de afvalstoffenheffing en de rioolheffing.
 Uitgangspunten voor vergelijking van de belastingdruk oud en nieuw:
• de waarde van een woning is gemiddeld € 313.000 (2022 € 271.000)
• één- en meerpersoonshuishoudens.
 De gemiddelde belastingdruk voor een eigenaar/bewoner in 2023 en 2024 ziet er in Oude IJsselstreek dan als volgt uit:

Jaar	Soort huishouden	OZB	Afval	Riool	Totaal
2023	Eenpersoonshuishouden met kleine grijze container	347	180,00	241	769,00
2023	Meerpersoonshuishouden met kleine grijze container	347	238,80	241	826,80
2023	Eenpersoonshuishouden met grote grijze container	347	283,80	241	871,80
2023	Meerpersoonshuishouden met grote grijze container	347	343,80	241	931,80
2024*	Eenpersoonshuishouden met kleine grijze container	352	217,15	294	863,15
2024*	Meerpersoonshuishouden met kleine grijze container	352	267,55	294	913,55
2024*	Eenpersoonshuishouden met grote grijze container	352	251,52	294	897,52
2024*	Meerpersoonshuishouden met grote grijze container	352	301,92	294	947,92
2024**	Eenpersoonshuishouden met ondergrondse container	352	212,90	294	858,90
2024**	Meerpersoonshuishouden met ondergrondse container	352	263,30	294	909,30

Uitgangspunten zijn:                    
* 5,5 ledigingen per jaar voor de rest (grijze) container                    
** 17 inworpen afvalzak in de ondergrondse containerbak                    

De afvalstoffenheffing en de rioolheffing stijgen; de ozb stijgt ook ten opzichte van 2023, waarmee de totale lastendruk in 2024 gemiddeld stijgt met 9,8% per jaar (± € 85,-) voor huishoudens met een eigen woning. De stijging van de woonlasten worden voornamelijk veroorzaakt door de kostenstijgingen binnen afval en riolering. De afvalstoffenheffing stijgt in 2024 voor huishoudens. De marktprijzen op verwerking van afval fluctueren sterk. De extra kosten worden voornamelijk veroorzaakt door de prijsindexatie en de overgang naar een nieuw VANG beleid.  De Afvalstoffenheffing zou echter nog sterker zijn gestegen, als het afval minder goed gescheiden wordt. Minder restafval heeft een positief effect op de afvalbegroting.
Binnen de riolering is de stijging van de rente van invloed op het tarief. Daarnaast is ook het effect van het nieuwe WRP meegenomen.

Regionaal vergelijk Coelo 2023

Uitgaande van gemiddelde waarden van woningen en van een meerpersoonshuishouden liggen de gemiddelde woonlasten in 2023 in Gelderland op € 940 , landelijk op € 944 en regionaal (Achterhoek) op € 894. De lasten in Oude IJsselstreek waren gemiddeld € 913. Gemiddeld genomen is de lastendruk in 2023 in de Achterhoek met 0,79% gestegen t.o.v. 2022

Opbrengsten belastingen/heffingen (x 1.000)	Rekening 2022	Begroting 2023	Begroting 2024
Algemene dekkingsmiddelen
Woonlasten (OZB eigenaren woningen + afvalstoffenheffing + rioolrechten)	13.666	14.217	15.618
Precariobelasting	11	6	7
Toeristenbelasting	164	160	165
Tariefsgebonden heffingen
Leges	1.161	799	1.293
Lijkbezorgingrechten	187	125	125
Marktgelden	21	20	20
OZB niet-woningen	2.622	2.686	2.791
Reinigingsrechten	30	35	35
Rioolrecht bedrijven	220	220	272
Reclamebelasting	153	150	150
Totaal opbrengsten	18.235	18.418	20.476

Hieronder hebben we inzichtelijk gemaakt, hoe bij de berekening van de tarieven wordt bewerkstelligd, dat de geraamde baten de geraamde lasten niet overschrijden. Dit hebben we gedaan voor de tarieven van belastingen die ten hoogste kostendekkend mogen zijn.

Afvalstoffenheffing + reinigingsrecht				Lijkbezorgingsrechten
Kosten Afval	4.122			Kosten begraafplaatsen	58
Opbrengsten afval excl. heffingen		739		Opbrengsten begraafplaatsen		1
Heffing bij bedrijven (Reinigingsrecht)		35		Netto kosten Begraafplaatsen	57
Netto kosten Afval	3.348			Overhead + salaris	180
Overhead + salaris	468			Rente	1
BTW	425			Onttrekking reserve		33
Rente	54			Overige toerekening begraafplaatsen	148
Overige toerekening afval	947			Totale kosten	205
Totale kosten	4.295			Opbrengst heffingen		125
Opbrengst heffingen		4.295		Dekking		61%
Dekking		100%
Rioolheffing				Algemene dienstverlening
Kosten Riolering	3.224			Kosten algemene dienstverlening	400
Opbrengsten Riolering excl. heffingen		3		Overige opbrengsten		0
Heffing bij bedrijven		272		Netto kosten algemene dienstverlening	400
Netto kosten Riolering	3.155			Overhead + salaris	480
Overhead + salaris	520			Overige toerekening algemene dienstverlening	480
BTW	475			Totale kosten	880
Rente	1.034			Opbrengst heffingen		801
Onttrekking voorziening		96		Dekking		91%
Overige toerekening riolering	1.933
Totale kosten	4.982
Opbrengst heffingen		4.982
Dekking		100%
Omgevingsvergunning bouwen				Markten
Kosten omgevingsvergunning bouwen	30			Kosten markten	21
Overige opbrengsten		0		Overige opbrengsten		0
Netto kosten Omgevingsvergunning bouwen	30			Netto kosten markten	21
Overhead + salaris	645			Overhead + salaris	19
Overige toerekening omgevingsvergunning	645			Overige toerekening markten	19
Totale kosten	675			Totale kosten	40
Opbrengst heffingen		361		Opbrengst heffingen		20
Dekking		53%		Dekking		50%

Inwoners met een laag inkomen kunnen kwijtschelding krijgen voor de aanslag van de afvalstoffenheffing en rioolheffing. Bij de beoordeling van het verzoek vindt er een toets plaats naar inkomen en vermogen. De gemeente mag alleen kwijtschelding verlenen als het inkomen niet hoger ligt dan 100% van het bijstandsniveau.

Belastingjaar:	Totaal aantal verzoeken	Aantal toegekende verzoeken	Aantal afgewezen verzoeken	Aantal verzoeken in procenten	Afgeboekt t.g.v. toegekende kwijtschelding
2017	742	693	49	4,01%	258.861
2018	591	774	117	4,81%	320.149
2019	924	843	81	5,03%	322.095
2020	907	804	103	4,80%	302.318
2021	966	881	85	5,08%	352.757
2022	883	794	89	4,64%	303.833
2023*	911	820	91	4,74%	344.631
* De kwijtscheldingsgegevens voor 2023 zijn gebaseerd op basis van de gegevens zoals die op 1 september 2023 bekend zijn.

 

In deze paragraaf zijn conform de voorschriften in het BBV (Besluit Begroting en Verantwoording) het beleidskader en de daaruit voortvloeiende financiële consequenties met betrekking tot de kapitaalgoederen van de gemeente opgenomen.

De kapitaalgoederen zijn grofweg als volgt te rubriceren:
Infrastructuur:

• Wegen
• Civiel technische kunstwerken
• Kunstwerken
• Openbare verlichting
• Riolering
• Water

Voorzieningen:

• Openbaar groen
• Speelplaatsen

Het onderhoud van kapitaalgoederen legt beslag op een belangrijk deel van de middelen en komt in bijna alle programma’s voor. De kapitaalgoederen zijn vaak van groot belang voor het realiseren van de programma’s. In deze paragraaf geven we inzicht in het onderhoud en beheer, conform de financiële verordening (art. 212 Gemeentewet). Niet alleen vanuit het financiële belang, maar ook vanuit het belang van de inwoner.

 

De beleidsplannen stellen we tenminste eens in de 10 jaar vast, conform de eisen van de provincie. Dit betreft de inrichting van de openbare ruimte en het beoogde onderhoudsniveau voor het openbaar groen, verlichting, straatmeubilair, sportfaciliteiten, water, wegen, riolering, kunstwerken. Eens in de vier jaar evalueren we de beheerplannen en zo nodig stellen we ze bij.

De volgende nota’s zijn vastgesteld:

Beleidsstuk/ beheerplan	Planperiode	Inhoud/opmerking
Beleidsnotitie Integraal Beheer Openbare Ruimte	2024 - 2027	Deze beleidsnotitie is een strategisch kader waarin maatschappelijke opgaven en bestuurlijke doelstellingen zijn vertaald naar het beheer van de openbare ruimte, voor alle objecten/kapitaalgoederen. De verwachting is dat deze beleidsnotitie in Q1 2024 wordt vastgesteld.
Wegenbeleidsplan	2019 - 2023	Het nieuwe Wegenbeleidsplan wordt opgenomen in de Beleidsnotitie Integraal Beheer Openbare Ruimte.
Beleidsnotitie Openbare verlichting	2022 - 2026	Deze korte beleidsnotitie is een aanvulling op en actualisatie van het beleidsplan openbare verlichting ‘Licht op maat 2012-2016. Deze is in de tweede helft van 2022 vastgesteld.
Openbare verlichting Vervangingsplan	2022 - 2026	Het vervangingsplan is een onderdeel van het nieuwe beleidsplan.
Gemeentelijk rioleringsplan	2017 - 2022	Eind 2021 is dit plan voor een tweede keer verlengd. Inmiddels is besloten om het in 2023 te herzien.
Klimaatagenda	2022 - 2026	De Klimaatagenda is in juni 2022 vastgesteld.
Civieltechnische kunstwerken	2023-2027
Visie Landschap, Natuur en Groene Kernen	2021-2031
Bomenbeheerplan	2022 - 2032
Speelruimtebeleid	2022 - 2032
Bosbeheerplan	2022-2032

Op basis van de vastgestelde plannen is per kapitaalgoed inzicht gegeven in het gemeentelijke beleid, de doelstellingen, de activiteiten die op stapel staan, de daarmee gemoeid zijnde financiële middelen en eventuele ontwikkelingen en risico’s. Aan het einde van deze paragraaf bieden we integraal inzicht in de financiën die met het onderhoud van kapitaalgoederen gemoeid zijn.

Beleid
Het gemeentelijke beleid is gericht op efficiënt en effectief onderhoud aan de wegen. De uitgangspunten zijn beschreven in het “beleidsplan wegen gemeente Oude IJsselstreek 2019-2023”. Het beleidsplan geeft, op basis van het (door de raad) vastgestelde kwaliteitsniveau en het aanwezige areaal, aan wat gemiddeld per jaar nodig is om de kwaliteit van de wegen op peil te houden. In het beleidsplan staat aangegeven dat de wegen in de gemeente Oude IJsselstreek kwaliteitsniveau basis moeten hebben (volgens de richtlijnen van de CROW-systematiek). Één keer per twee jaar worden alle wegen in de gemeente Oude IJsselstreek geïnspecteerd op schades en beoordeeld op kwaliteit. Deze gegevens, samen met de vaste gegevens vanuit het beheerpakket, vormen de basis voor het uit te voeren onderhoud. Vanuit het beheerpakket kan een meerjarenplanning (3 jaar) voor het groot onderhoud aan de wegen worden opgesteld.

 

Wat willen we bereiken?	Wat gaan we daarvoor doen?	Jaar	Wat mag het kosten?
Hoofddoelstelling
Schoon, heel, veilig Niveau Basis (kwaliteitscijfer 5,5-6,5)	Planmatig onderhoud en groot onderhoud van wegen Rapportage kwaliteitsniveau van de wegen op basis van de weginspectie	jaarlijks iedere 2 jaar	Bestaand beleid Bestaande budgetten
Subdoelstelling
Efficiënt en effectief onderhoud aan wegen	Uitvoering van het beleidsplan Wegen 2019-2023 Opstellen en bijhouden meerjarenplanning voor groot onderhoud van wegen Up to date houden meerjarenplanning voor vervangingen (reconstructies van wegen)	jaarlijks jaarlijks   jaarlijks	Bestaande budgetten en formatie Bestaande formatie   Bestaande formatie

Kwaliteit
In het huidige beleidsplan staat aangegeven dat de wegen in de gemeente Oude IJsselstreek kwaliteitsniveau Basis moeten hebben. Kwaliteitsniveau Basis is een voldoende (kwaliteitscijfer tussen 5,5 en 6,5).

Om te kunnen bepalen welk kwaliteitsniveau de wegen in onze gemeente hebben, vertaalt een onafhankelijk bureau structureel (per 2 jaar) de inspectiegegevens van de wegen naar een bijbehorend kwaliteitsniveau. De in 2022 uitgevoerde weginspectie toont aan dat de kwaliteit van de wegen een lichte stijging laat zien richting kwaliteitsniveau basis.  Dit is het huidige kwaliteitsniveau van alle (soorten) verharde wegen in onze gemeente. Echter het kwaliteitsniveau van de wegen met een asfaltverharding is nog steeds onvoldoende. We gaan daarom de komende jaren, binnen het huidige onderhoudsbudget extra aandacht besteden aan de asfaltverhardingen en minder aan de elementenverhardingen.

Financiën
In het beleidsplan Wegen, dat de raad in maart 2019 heeft vastgesteld, staat een aantal uitgangspunten voor de financiële berekening beschreven, zoals:

• Omvang van het huidige areaal;
• Berekening alleen voor verharde wegen;
• In stand houden van de bestaande situatie (dezelfde materialen, dezelfde constructieopbouw, dezelfde wegbreedte, enz.);
• Alleen kosten voor groot onderhoud, geen kosten voor vervanging, geen kosten voor klein onderhoud, geen kosten voor verzorgend onderhoud zoals straatvegen of onkruidbeheersing;
• In stand houden van het huidige areaal op het gewenste kwaliteitsniveau.

Met de hierboven genoemde uitgangspunten, het beheerareaal en de kwaliteitsambitie Basis is in het beleidsplan een berekening gemaakt voor de jaarlijkse onderhoudskosten. Deze kosten worden in het jaar van uitvoering ten laste gebracht van de exploitatie.
De BBV (Besluit Begroting en Verantwoording) staat niet toe dat de kosten voor vervangingen (reconstructies) worden meegeraamd in het onderhoudsbudget Wegen. Voor reconstructies van wegen en fietspaden is investeringsbudget vereist. We zijn hierbij voor de afgelopen jaren uitgegaan van een bedrag van gemiddeld € 600.000 per jaar. Door de inflatie en de stijgende materiaalprijzen zal dit bedrag de komende jaren niet toereikend zijn. De nieuwe meerjarenplanning voor de projecten 2024 - 2027 geeft aan dat de jaarlijkse investering welke aan de meerjarenplanning gekoppeld is verhoogd moet worden van € 600.000 naar gemiddeld € 1.500.000 per jaar.

Ontwikkelingen
Alle facetten die afgelopen jaren zijn besproken, zijn in het beleidsplan opgenomen. Ieder jaar bekijken we de onderhoudsplanning van de wegen opnieuw en stellen we eventueel bij.

Risico’s
De risico’s liggen vooral op het terrein van de wettelijke aansprakelijkheid. Hiervoor heeft de gemeente een verzekeringspolis afgesloten.

Beleid

De visie van de gemeente op het beheer en onderhoud van de civieltechnische kunstwerken en kunst in de openbare ruimte is kernachtig te verwoorden als "veilig, heel, doelmatig en schoon". Deze visie is uitgewerkt in het beheerplan dat het college in 2018 heeft vastgesteld.

Wat willen we bereiken?	Wat gaan we daarvoor doen?	Jaar	Wat mag het kosten?
Hoofddoelstelling
Schoon, heel en veilig	Opstellen uitvoeringsplan naar aanleiding van jaarlijks te houden (globale) inspecties.	jaarlijks	Bestaande formatie en budgetten
	Opstellen meerjaren vervangingsplanning naar aanleiding van de in 2023 gehouden inspectie van de civieltechnische kunstwerken.	2023	Bestaande formatie en budgetten

Kwaliteit
In het beheerplan is opgenomen dat elke vijf jaar het volledige areaal door een gespecialiseerd bedrijf geïnspecteerd wordt. In de tussenliggende jaren voert de eigen dienst inspecties uit. Voor de kunst in de openbare ruimte is ervoor gekozen om de eigen dienst jaarlijks een globale inspectie uit te laten voeren. Het jaarlijks onderhoud (schoonmaken) is hierop afgestemd.

Planning
Aan de hand van de jaarlijks uit te voeren schouw, plannen we de onderhouds- en herstelwerkzaamheden in. Afhankelijk van de resultaten van de uit uitgevoerde inspecties, maken we een meerjaren planning voor het herstellen van de geconstateerde gebreken.

Financieel
Aan de hand van de uitgevoerde inspecties, wordt een meerjarenraming opgesteld, passend in de bestaande formatie en budgetten zoals opgenomen in het vastgestelde beheerplan.

Risico’s
De risico’s liggen vooral op het terrein van de wettelijke aansprakelijkheid. Hiervoor heeft de gemeente een verzekeringspolis afgesloten.

Beleid
Openbare verlichting draagt bij aan een veilige en leefbare openbare ruimte. Het is daarom een beleidsterrein waarbij het van belang is dat de gemeente zelf een sturende rol vervult bij het definiëren van het beleid en het uitvoeren van het beheer en onderhoud.

Wat willen we bereiken?	Wat gaan we daarvoor doen?	Jaar	Wat mag het kosten?
Hoofddoelstelling
Het openbare leven bij duisternis zo goed mogelijk te laten functioneren en bij te dragen aan een sociaal veilige, verkeersveilige en leefbare omgeving.	Uitvoeren beleidsplan Openbare verlichting 2022-2026 Vervanging openbare verlichting (binnen de projecten) Uitvoeren regulier onderhoud Afhandelen storingen en klachten Uitvoeren Vervangingsplan 2022-2026	2022 - 2026 Jaarlijks   Jaarlijks   2022 - 2026	Bestaande budgetten en formatie Waar mogelijk bestaande budgetten en formatie Bestaande budgetten en formatie   Meerjaren investering 2022-2026
Subdoelstelling
	Het toepassen van innovatieve ontwikkelingen op het gebied van de energieaanpak	Jaarlijks	Bestaande budgetten en formatie

Kwaliteit
In de periode 2017 t/m 2021 zijn de meeste SOX en SON armaturen vervangen (90%) en waar mogelijk ook masten op leeftijd. In de periode 2022-2026 gaan we door met het vervangen van masten en armaturen. Dit doen we op basis van leeftijd (masten 50 jaar en armaturen 25 jaar). Naast het verminderen van het energieverbruik zorgt dit ook voor een daling van de veiligheidsrisico’s en uniformiteit van masten en armaturen waardoor een rustig straatbeeld ontstaat.

Financieel
Voor het nieuwe vervangingsplan is de komende jaren een investering beschikbaar. De jaarlijkse kapitaallasten van deze investering worden uit het reguliere budget gedekt.

Ontwikkelingen

We blijven gebiedsgericht en zo energiezuinig mogelijk verlichten. Verlichte reclame aan lantaarnpalen staan en passen we niet toe. Bij toepassing van displays en LCD-/led-schermen in de openbare ruimte zijn we kritisch om lichthinder te voorkomen. We houden aandacht op sociale veiligheid, leefbaarheid en sfeer. We gaan het buitengebied niet meer verlichten dan nu het geval is. 

Ons doel is om de afspraken over openbare verlichting uit het SER-energieakkoord uit 2013 te halen. Dit houdt in dat we in 2030 50% energie hebben bespaard ten opzichte van 2013. Eind 2020 was dit 28%. We investeren hiervoor in de vervanging van armaturen die ouder zijn dan 25 jaar door armaturen met ledverlichting. We gaan de komende jaren ook masten ouder dan 50 jaar vervangen. De kosten hiervoor bedragen gemiddeld € 339.150,00 per jaar voor de komende 4 jaar. 

Circulaire economie en Smart City heeft de komende jaren onze aandacht waarbij we niet voorop lopen maar wel kijken wat passend is voor onze gemeente.

Het dimmen van de openbare verlichting voeren we verder in. Dit scheelt ongeveer 10% energieverbruik op de totale installatie.

Risico’s
Ieder jaar testen we masten die 40 jaar of ouder zijn op stabiliteit. Uit deze meting, die vanaf 2013 jaarlijks wordt uitgevoerd, komen masten met een, vanuit inspectiejargon, “code rood” naar boven. Masten met deze code vertonen ernstige gebreken die de stabiliteit van de mast niet waarborgen. Deze masten dienen binnen 6 maanden na de meting vervangen te worden. We gaan door met het vervangen van oude verlichting. We gaan niet sneller vervangen dan op basis van leeftijd. Anders gooien we verlichting weg die nog niet afgeschreven is.

Beleid

Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet, op 1 januari 2024, vervalt de verplichting voor het opstellen van een Gemeentelijk Rioleringsplan door gemeenten. Wel blijven gemeenten verplicht invulling te geven aan hun gemeentelijke watertaken en het onderbouwen van de benodigde rioolheffing. Gemeente Oude IJsselstreek heeft daarom gekozen een Water- en Rioleringsprogramma (WRP) op te stellen. Dit Water- en rioleringsprogramma (Wrp) beschrijft hoe de gemeente omgaat met de wettelijke zorgplichten voor afvalwater, hemelwater en grondwater. Ook wordt binnen dit plan geanticipeerd op raakvlakken met vakgebieden zoals Klimaatadaptatie en Landschap en groen. 

Wat willen we bereiken?	Wat gaan we daarvoor doen?	Jaar	Wat mag het kosten?
Hoofddoelstelling
Schoon, heel, veilig (Bescherming volksgezondheid, kwaliteit leefomgeving waarborgen en bescherming grond- en oppervlaktewater)	Uitvoeren van het verlengde GRP uit 2017	2017-2023	Bestaande formatie en budgetten
Subdoelstelling
Efficiënt en effectief onderhoud aan riolering	Uitvoeren van het verlengde GRP uit 2017	jaarlijks	Idem
Voorkomen van “water op straat”	Oplossen knelpunten Uitvoeren van het verlengde GRP uit 2017	jaarlijks jaarlijks	p.m. Bestaande formatie en budgetten

Kwaliteit
Door middel van camera-inspecties bepalen we jaarlijks de kwaliteit van een deel van de vrijvervalriolering. Aan de hand van deze inspecties, en inspecties uit het verleden, stellen we met behulp van het rioolbeheersysteem een vervangingsplanning op.
Samen met de vrijvervalriolering maakt de electro-mechanische riolering (drukriolering) het grootste onderdeel uit van het gehele rioolsysteem. Om ook hier inzicht te krijgen in de kwaliteit is nog niet zo lang geleden besloten om dit onderdeel ook periodiek te inspecteren. De eerste inspecties bevestigen de verwachte levensduur van bepaalde onderdelen. Aan de hand van de uitgevoerde inspecties stellen we hier ook een vervangingsplan voor op.
Binnen het WRP is rekening gehouden met de hierboven genoemde vervangingsplannen.
Planning
Het Water en rioleringsprogramma heeft een looptijd van 5 jaar en zal in 2028 worden herzien.
Financieel
Voor de dekking van de kosten van aanleg en beheer van riolering zijn verschillende bronnen. De aanleg van riolering in nieuwe bestemmingsplannen bekostigen we uit de exploitatieopzet van die plannen en verdisconteren we in de verkoopprijs. De kosten van het beheer en de aanleg van riolering, hemel- en grondwatervoorzieningen bij bestaande panden, dekken we uit de rioolheffing. De hoogte van deze heffing herzien we jaarlijks en stellen we vast met behulp van een kostendekkingsplan.

De rioolheffing maakt samen met de afvalstoffenheffing en de onroerendezaakbelasting onderdeel uit van het woonlastenprincipe. Uitgangspunt hiervan is een maximale stijging van 3% woonlasten per jaar. Voor de rioolheffing geldt in principe een kostendekkendheid van 100%.

Om de kosten te kunnen blijven dekken is in deze planperiode een verdere stijging van de riool- en waterzorgheffing noodzakelijk. Prijsstijgingen en planning van uit te voeren werkzaamheden kunnen van invloed zijn op de kosten. Jaarlijks zal beoordeeld worden of de rioolheffing moet worden bijgesteld om kostendekkend te zijn. Voor de periode 2024 - 2027 wordt onderstaande stijging voorgesteld.

Jaar	Verhoging (%)	Tarief (€)
2024	10 %	€ 265
2025	10 %	€ 292
2026	2 %	€ 297
2027	2 %	€ 303

Een bufferfonds van minimaal tussen de € 300.000 en € 500.000 is wenselijk om tegenvallers op te kunnen vangen.

Uitgangspunt is Water en Rioleringsprogramma. Met de vaststelling van dit plan, zijn ook de uitgangspunten voor de bepaling van de hoogte van de rioolheffing vastgesteld. Deze uitgangspunten zijn:

Risico’s
Met de jaarlijkse financiële actualisatie om de hoogte van de rioolheffing te bepalen beperken we eventuele risico’s tot een aanvaardbaar niveau.

Beleid
Het beleid rondom water is inmiddels opgenomen in de Klimaatagenda, die juni 2022 is vastgesteld door de gemeenteraad.

Financieel
De financiële aspecten van het onderdeel water zijn in het verleden opgenomen in het verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan. Het voorstel is om dit in de toekomst zo voort te zetten in het Water en Rioleringsprogramma 2024 - 2027.

Ontwikkelingen
Zoals al beschreven in de paragraaf Riolering, is het klimaat aan het veranderen. Deze verandering is niet alleen van invloed op de riolering, maar ook op het watersysteem. Overtollig water uit de kernen dient ook op een verantwoorde wijze verwerkt te worden.

Planning
De Klimaatagenda is vastgesteld. 

Risico’s
Behoudens beperkte overstromingsrisico’s zijn er geen risico’s bekend.

Beleid
Voor de groenvoorziening hanteren we in de wijken beeldkwaliteit Basis en in centra beeldkwaliteit Hoog. Dit is conform het vastgesteld beeldkwaliteitsplan van 2016. Uit de laatst gehouden schouw (2022) blijkt dat de meeste groenonderdelen nog net scoren op kwaliteitsniveau ‘basis’, maar wel aan de onderkant.

Wat willen we bereiken?	Wat gaan we daarvoor doen?	Jaar	Wat mag het kosten?
Hoofddoelstelling
Behoud van groenvoorzieningen op het vastgestelde kwaliteitsniveau voor een aantrekkelijke groene woon- en werkomgeving in Oude IJsselstreek	Uitvoeren planmatig onderhoud	Jaarlijks	Bestaande budgetten en formatie
Subdoelstelling
Streven naar de vastgestelde kwaliteit en werken aan een meer biodiverse inrichting en beheer van het openbaar groen.	Uitvoeren planmatig onderhoud en aanpassingen in de werkwijze.	Jaarlijks	Bestaande budgetten en formatie

Kwaliteit
Door middel van verschillende jaarlijkse inspecties op groenvoorziening en bomen toetsen we of de vastgestelde beeldkwaliteit en veiligheid behaald wordt.

Financieel
De werkzaamheden voeren we uit binnen de huidige budgetten en formatie. We merken in het groen ook de effecten van klimaatverandering en de hiermee gepaard gaande financiële effecten.

Ontwikkeling
De Visie landschap, natuur en groene kernen is de basis. Vanuit deze visie werken we verder aan vergroening. Dit doen we onder andere door meer bomen te planten en de biodiversiteit in de openbare ruimte en bermen te vergroten.

Risico’s
Mogelijke risico’s liggen vooral op het terrein van de wettelijke aansprakelijkheid. Hiervoor heeft de gemeente een verzekeringspolis afgesloten.

Speelplekken en -toestellen

Gemeente Oude IJsselstreek kent ca 100 speelplekken, verspreid over de kernen.

Beleid
Het vastgestelde Speelruimteplan is de basis. De veiligheid van de speelvoorzieningen wordt gewaarborgd volgens de landelijke WAS (Warenwetbesluit attractie- en speeltoestellen ).
Kwaliteit
Uit de inspectieronden is gebleken dat de toestellen voldoen aan het WAS, maar verouderd zijn.

Financieel
Voor het jaar 2023 en verder is er budget voor vervanging van verouderde toestellen en impuls voor bestaande speelplekken beschikbaar.

Ontwikkeling
De komende jaren werken we aan de implementatie van de nieuwe beleidsambities volgens het Speelruimteplan.

Risico’s
Door het consequent (laten) uitvoeren van een inspectie van de speeltoestellen voldoet de gemeente aan haar verplichtingen in het kader van de Warenwetbesluit attractie- en speeltoestellen.
De risico’s ten aanzien van de veiligheid (ongelukken) en aansprakelijkheid (claims) zijn daarmee beheersbaar.

Onder grondbeleid verstaan we het gehele instrumentarium dat de gemeente ter beschikking staat om ruimtelijke doelstellingen te realiseren. Het grondbeleid omvat alle strategieën van de gemeente rondom het verwerven, beheren, bewerken en uitgeven van gronden. Grondbeleid is een verzamelnaam van een aantal specifieke beleidsuitingen en kan worden ingezet om doelstellingen van de andere beleidsaspecten binnen de gemeente mede mogelijk te maken. Het grondbeleid heeft grote invloed op en samenhang met de realisatie van de beleidstaken zoals: ruimtelijke ontwikkeling - volkshuisvesting - verkeer en vervoer – zorg en welzijn - cultuur, sport en recreatie - economische structuur. Daarnaast kan het grondbeleid grote financiële gevolgen hebben. Met name de (financiële) risico's zijn van belang voor de financiële positie van de gemeente.

In het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (afgekort met BBV) staat in artikel 9.2 dat de paragraaf grondbeleid een verplicht onderdeel vormt van de begroting. De paragraaf grondbeleid moet ten minste ingaan op (artikel 16 van het BBV):

• Een visie op het grondbeleid in relatie tot de doelstellingen van de programma's die zijn opgenomen in de begroting;
• Een aanduiding van de wijze waarop de gemeente het grondbeleid uitvoert;
• Een actuele prognose van de te verwachten resultaten van de totale grondexploitatie;
• Een onderbouwing van de geraamde winstneming;
• De beleidsuitgangspunten omtrent de reserves voor grondzaken in relatie tot de risico's van de grondexploitaties.

Nota grondbeleid      

Het gemeentelijk grondbeleid is een instrument om ruimtelijke doelstellingen te bereiken op het terrein van volkshuisvesting, ruimtelijke ordening, economische ontwikkeling, openbare ruimte, infrastructuur, recreatie en natuur. Het grondbeleid is geen doel op zich, maar dienstbaar aan de hiervoor benoemde beleidsvelden. De wijze waarop we deze doelstellingen willen bereiken, is vastgelegd in de nota grondbeleid.

Het grondbeleid van de gemeente Oude IJsselstreek is verantwoord in de nota grondbeleid gemeente Oude IJsselstreek 2016. De raad geeft hierin de kaders aan waarbinnen het college en de ambtelijke organisatie het grondbeleid moeten uitvoeren. De gemeente Oude IJsselstreek zet primair in op faciliterend grondbeleid, maar sluit actief grondbeleid niet uit. Zo kan actief grondbeleid een bijdrage leveren aan andere overkoepelende doelstellingen zoals het voorkomen van verpaupering, structurele leegstand of bij de realisatie van sociaal maatschappelijke doelstellingen in de zorg of op het gebied van welzijn.

De huidige nota grondbeleid dateert van 2016. Met de invoering en implementatie van de Omgevingswet op 1 januari 2024 is het aan te bevelen om in 2023 het grondbeleid door te lichten, zodat het aansluit op de nieuwe wetgeving. 

Meerjaren Prognose Grondexploitaties

De lopende grondexploitaties zijn met het opstellen van de jaarrekening over 2022 geactualiseerd van peildatum 1 januari 2022 naar peildatum 1 januari 2023. De financiële consequenties voortvloeiend uit het actualiseren van de grondexploitaties, zijn in de jaarrekening over 2022 verwerkt. In deze paragraaf grondbeleid voor de begroting 2024 - 2027 is de actuele prognose van de te verwachten resultaten op de hiervoor benoemde geactualiseerde grondexploitaties gebaseerd.  Naast de paragraaf grondbeleid werken we met een Meerjaren Prognose Grondexploitaties (MPG). Het MPG geeft meer gedetailleerd inzicht in de lopende grondexploitaties en moet gezien worden als aanvulling op de paragraaf grondbeleid behorende bij de jaarrekening. In de vergadering van donderdag 29 juni 2023 heeft de raad zowel de jaarrekening 2022 als het MPG op peildatum 1 januari 2023 vastgesteld. Met het vaststellen van het MPG zijn ook de financiële kaders voor de lopende grondexploitaties bepaald. 

Winstneming

In de notitie "Grondbeleid in begroting en jaarstukken (2019)" van de commissie Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) is de aanbeveling opgenomen dat, volgens het realisatiebeginsel, wanneer voldoende zekerheid voor het nemen van winst bestaat, de winst dan ook dient te worden genomen. Binnen gemeente Oude IJsselstreek wordt het tussentijds nemen van winst actief toegepast. Bij het actualiseren van de grondexploitaties ten behoeve van de jaarrekening over 2022 heeft de gemeente (tussentijds) winst genomen. 

Beleidsuitgangspunten reserves, voorzieningen en risico's voor grondzaken

De gemeente kent geen reserve voor (nadelige) resultaten van de grondexploitaties. Voor de gronden in exploitatie met verwachte nadelige resultaten wordt voor deze nadelige resultaten een verliesvoorziening getroffen. Risico's worden geïnventariseerd en zijn van invloed op het weerstandsvermogen van de gemeente. Deze zal groot genoeg moeten zijn om de risico's af te dekken wanneer deze zich ook daadwerkelijk voordoen. Daarmee kan worden gesteld dat met verwachte nadelige resultaten en risico's binnen de grondexploitatie in voldoende mate rekening wordt gehouden.

Vennootschapsbelasting

Per 1 januari 2016 is de vennootschapsbelasting voor publieke organisaties ingevoerd. Het heeft tot gevolg dat de gemeente belasting moet afdragen over de winst die we met "commerciële activiteiten" maken. Onder commerciële activiteiten verstaan we in dit verband activiteiten die zowel de gemeente als private partijen kunnen verrichten. Binnen de gemeente is een aantal jaren geleden een Quick scan (berekening) uitgevoerd om te bezien of de gemeente (voor het onderdeel grondexploitaties) in aanmerking komt voor de vennootschapsbelasting. Op basis van deze inventarisatie is gebleken dat de gemeente niet in aanmerking komt voor de vennootschapsbelasting. De uitkomst van de hiervoor benoemde exercitie is met de belastingdienst gedeeld en zij deelden die conclusie. Voor een groot deel was dit toe te rekenen aan het tekort op de grondexploitatie voor Hutten Noord. Deze grondexploitatie is echter met het opstellen van de jaarrekening over 2021 afgesloten. Daarnaast zijn in 2021 een tweetal nieuwe grondexploitaties geopend (Het Varsseveld Industrie Park en "t Kuipje) en is het resultaat als gevolg van de marktomstandigheden aan het veranderen. Vandaar dat we in 2022 in overleg met een extern deskundige een verkenning hebben uitgevoerd om te bezien of we te maken krijgen met de vennootschapsbelasting in relatie tot de lopende grondexploitaties. Op basis van deze verkenning is de verwachting dat we voor wat betreft 2022 en 2023 nog niet te maken krijgen met de vennootschapsbelasting aangezien nog geen sprake is van structureel positieve resultaten (welke thans worden voorzien) op de grondexploitaties, maar dat dit mogelijkerwijs vanaf 2024 wel gaat spelen (o.a. in verband met tot het afsluiten van een aantal grondexploitaties). In de toekomst zal het vraagstuk in overleg met de extern deskundige opnieuw tegen het licht gehouden worden.

Winstneming

In de notitie "Grondbeleid in begroting en jaarstukken (2019)" van de commissie BBV is de aanbeveling opgenomen dat, volgens het realisatiebeginsel. wanneer voldoende zekerheid voor winst nemen bestaat, de winst naar rato van voortgang dan ook dient te worden genomen.  Dit passen wij ook actief toe en over 2022 hebben we tussentijds winst genomen op de grondexploitaties voor bedrijventerrein De Rieze in Ulft en bedrijventerrein Hofskamp - Oost II in Varsseveld.

Omgevingswet

De Omgevingswet treedt per 1 januari 2024 in werking. De Omgevingswet bundelt en moderniseert de wetten voor de leefomgeving. Hierbij gaat het onder meer om wet - en regelgeving over bouwen, milieu, water, ruimtelijke ordening en natuur. De wet voorziet in de integratie van de regels over onteigening, het voorkeursrecht, landinrichting, stedelijke herverkaveling en het kostenverhaal.

De huidige instrumenten van het voorkeursrecht worden vervangen door instrumenten die zo dicht mogelijk blijven bij de oude grondslagen voor vestiging van een voorkeursrecht zoals de omgevingsvisie (de oude structuurvisie) en het omgevingsplan (het bestemmingsplan). In de nieuwe wetgeving voor onteigening wordt een scheiding aangebracht tussen de onteigeningsprocedure en de schadeloosstellingsprocedure. Beide procedures worden afzonderlijk van elkaar doorlopen. Het bestuur dat het aangaat neemt een onteigeningsbeschikking dat door de bestuursrechter moet worden bekrachtigd. De rechtbank spreekt niet langer de onteigening uit. Nadat aan een aantal wettelijke voorwaarden is voldaan wordt een onteigeningsakte ingeschreven.

Overheden zijn verplicht om de kosten te verhalen. Het afsluiten van een overeenkomst tussen de initiatiefnemer van de bouwactiviteit en het bevoegd gezag heeft daarbij de voorkeur. Als het niet mogelijk is een overeenkomst af te sluiten, is de publiekrechtelijke weg verplicht. Dan verhaalt het bevoegd gezag de kosten op basis van de regels in een omgevingsplan, een omgevingsvergunning voor een buitenplanse omgevingsplanactiviteit of een projectbesluit. Zolang de kostenverhaalbijdrage niet is betaald, is het verboden om de bouwwerkzaamheden uit te voeren.

De wet biedt twee mogelijkheden van publiekrechtelijk kostenverhaal: kostenverhaal voor integrale gebiedsontwikkeling (concreet eindbeeld en tijdsplanning van de ontwikkeling) en kostenverhaal voor organische ontwikkeling (dan ontbreken een tijdsplanning en een eindbeeld). Kostenverhaal met tijdvak is mogelijk bij een omgevingsplan, omgevingsvergunning voor een buitenplanse omgevingsplanactiviteit of projectbesluit. Kostenverhaal zonder tijdvak kan alleen via het omgevingsplan plaatsvinden. Het exploitatieplan zoals we die vanuit de huidige Wet op de ruimtelijke ordening (Wro) kennen, verdwijnt en daarvoor in de plaats komt de kostenverhaalbeschikking.

Didam arrest

De Hoge Raad heeft op 26 november 2021 geoordeeld dat een overheidslichaam dat een onroerende zaak wil verkopen, gelegenheid moet bieden aan (potentiële) gegadigden om mee te dingen naar deze onroerende zaken, indien er meerdere gegadigden zijn voor de aankoop van de desbetreffende onroerende zaak of redelijkerwijs te verwachten is dat er meerdere gegadigden zullen zijn. Dit houdt in dat het overheidslichaam de koper moet selecteren aan de hand van objectieve, toetsbare en redelijke criteria. Deze verplichting vloeit voort uit het gelijkheidsbeginsel, dat in deze context strekt tot het bieden van gelijke kansen. Een overheidslichaam dient dit beginsel in acht te nemen bij een beslissing met wie en onder welke voorwaarden het een overeenkomst sluit tot verkoop van een aan hem toebehorende zaak. Op dit punt verschilt de positie van een overheidslichaam met die van een private partij. Het gelijkheidsbeginsel brengt ook mee dat het overheidslichaam, teneinde gelijke kansen te creëren, een passende mate van openbaarheid moet verzekeren met betrekking tot de beschikbaarheid van de onroerende zaak (I), de selectieprocedure (II), het tijdschema (III) en de toe te passen selectiecriteria (IV). Het overheidslichaam moet hierover tijdig voorafgaand aan de selectieprocedure duidelijkheid scheppen door informatie over deze aspecten bekend te maken en wel op een zodanige wijze dat (potentieel) gegadigden daarvan kennis kunnen nemen. Dit is een verstrekkende uitspraak en het betekent in ieder geval dat de gemeente haar beleid hierop moet aanpassen. Inmiddels is het opstellen van de uitgifteprocedure (met daarin o.a. de uitgiftecriteria opgenomen) voor de verkoop van bedrijfskavels opgesteld en zullen de resterende kavels op bedrijventerrein De Rieze en Hofskamp Oost II op de markt gebracht worden. Daarnaast hebben we conform de vereisten vanuit het Didam arrest kavels voor de bouw van woningen op de markt gebracht (Slawijkseweg in Netterden).

Actualisatie grondexploitaties

Zoals aangegeven in de inleiding van deze paragraaf zijn de lopende grondexploitaties ten behoeve van de jaarrekening over 2022 geactualiseerd naar peildatum 1 januari 2023. Daarmee wordt, conform één van de vereisten die gesteld wordt aan de paragraaf grondbeleid, een actuele prognose van de te verwachten resultaten van de grondexploitaties afgegeven. Met het actualiseren van de grondexploitaties van peildatum 1 januari 2022 naar peildatum 1 januari 2023 zijn de volgende stappen doorlopen:

• De boekwaarden zijn bijgesteld op basis van gerealiseerde inkomsten en uitgaven in 2022;
• De ramingen van de nog te verwachten uitgaven en inkomsten zijn geactualiseerd;
• De planning en fasering zijn naar aanleiding van de laatste ontwikkelingen geactualiseerd;
• Eventuele gevolgen voortvloeiend uit gewijzigde wet - en regelgeving is verwerkt;
• De parameters rente, kostenstijging en zijn aangepast.

Resultaten van gronden in exploitatie

Het verwachte (eind)resultaat van alle gronden in exploitatie op peildatum 1 januari 2023 hebben we weergegeven in onderstaande tabel.

Projecten	Boekwaarde per 31.12.2022 (A)	Nog te realiseren (B)			Resultaat op eindwaarde (C = A + B)	Resultaat netto contant	Toelichting
		Uitgaven	Inkomsten	Saldo
60820004 - Slawijkseweg Netterden	166.520	33.874	248.045	-214.171	-47.650	-46.716	Voordelig
60820007 - Kromkamp Sinderen	104.593	59.079	167.285	-108.206	-3.614	-3.473	Voordelig
60820013 - Kuipje Breedenbroek	-145.492	337.997		337.997	192.505	188.731	Nadelig
60320002 - De Rieze V+VI Ulft	2.061.057	254.979	2.811.235	-2.556.256	-495.199	-466.637	Voordelig
60320003 - Hofskamp-Oost II	1.433.138	160.943	1.714.200	-1.553.257	-120.119	-115.455	Voordelig
60320004 - Het Varsseveld Industriepark	4.637.035	21.171.184	25.868.150	-4.696.966	-59.931	-49.164	Voordelig
Totaal	8.256.851	22.018.057	30.808.916	-8.790.859	-534.008	-492.715	Voordelig

* De grondexploitatie voor 't Kuipje in Breedenbroek kent een tekort en voor het tekort is dan ook een voorziening getroffen.

Actuele ontwikkelingen

De geactualiseerde grondexploitaties op peildatum 1 januari 2023 zijn door de raad op donderdag 29 juni 2023 als financieel kader vastgesteld. Echter, de ontwikkelingen lopende het jaar staan niet stil en vandaar dat in deze alinea de belangrijkste ontwikkelingen die van invloed zijn op het resultaat van de lopende grondexploitaties worden toegelicht.

De belangrijkste actuele ontwikkeling binnen de lopende grondexploitaties doet zich voor bij Het VIP.  We worden geconfronteerd met een energievraagstuk die op zich niet uniek is binnen Nederland. Het gaat er kortweg gezegd om dat we zeer waarschijnlijk niet tijdig genoeg de beschikking hebben over voldoende energie (stroom) voor de te vestigen bedrijven binnen het plangebied. Als gemeente zijn we volop in overleg met o.a. Liander en Tennet om te zoeken naar oplossingen. Het energievraagstuk kan mogelijke gevolgen hebben voor de ontwikkeling van het bedrijventerrein en dan met name op het uitgiftetempo van de kavels en daarmee vervolgens weer op de doorlooptijd van de grondexploitatie. In de 2e helft van 2023 brengen we financieel een aantal scenario's in beeld wat één en ander kan gaan betekenen voor de ontwikkeling van Het VIP. Dan moet bijvoorbeeld gedacht worden aan het knippen in de ontwikkeling (een deel in exploitatie en een deel niet). De uitkomsten van de scenario's zullen in ieder geval gedeeld worden met het college en het kan ertoe leiden dat mogelijk een herziene grondexploitatie voor Het VIP ter vaststelling aan de raad voorgelegd gaat worden. 

Inleiding

Grondexploitaties kenmerken zich (onder meer) door het feit dat in een vroeg stadium kosten worden gemaakt, terwijl de opbrengsten (en dus de dekking van de exploitaties) veelal op een later moment worden geboekt. In dergelijke trajecten doen zich financiële risico's voor (marktontwikkeling, tegenvallende opbrengsten, et cetera). Omdat de risico's binnen de grondexploitaties zich waarschijnlijk nooit gelijktijdig en / of met een maximale omvang aandienen, kan voor de bepaling van de weerstandscapaciteit niet worden volstaan met een optelling van de afzonderlijke project risico's. Sommige risico's zullen zich nooit voordoen, terwijl andere zich in hun maximale omvang aandienen. Met het actualiseren van de grondexploitaties op peildatum 1 januari 2022 zijn ook de kansen en bedreigingen in beeld gebracht en met behulp van een rekenmodel zijn middels willekeurige scenario's bepaald en gerangschikt van "best case" tot "worse case". Het model levert vervolgens een bandbreedte aan waartussen het financiële resultaat zich waarschijnlijk begeeft. Deze exercitie is per project (lopende grondexploitatie) uitgevoerd en met de uitkomsten is de omvang van de benodigde (vereiste) weerstandscapaciteit specifiek voor de grondexploitaties hierop afgestemd.

Vertrekpunt voor de uitgevoerde risicoberekeningen zijn de geactualiseerde grondexploitaties op peildatum 1 januari 2023. Zoals aangegeven voert het model simulaties uit waarbij een fysiek proces niet één keer maar vele malen wordt gesimuleerd, elke keer met andere startcondities. Het resultaat van deze verzameling simulaties is een verdeling die het hele gebied van mogelijke uitkomsten weergeeft (simulatieresultaten als afwijking ten opzichte van het begrote resultaat). Dit betekent dat in percentages kan worden aangegeven hoe groot de kans is dat het resultaat zich binnen bepaalde waarden bevindt. Voor het bepalen van de vereiste weerstandscapaciteit is dit een belangrijk gegeven. De uitkomst van de risico - analyse per project resulteert in een grafiek waarbij het totaal oppervlak onder de grafiek 100% bedraagt. Voor het bepalen van de vereiste weerstandscapaciteit gaan we uit van een bandbreedte van 80% waarbinnen het resultaat van de grondexploitatie zich beweegt (de uiterste resultaten < 10% en > 90% worden buiten beschouwing gelaten). In de praktijk wordt het resultaat bij het 90e percentiel (de waarde waarbij slechts 10% van de trekkingen in de simulatie een slechter resultaat geeft) als voldoende zeker beschouwd.

Resultaat risico - analyse op peildatum 1 januari 2023

Onderstaande tabel laat een samenvatting van de analyse per complex zien. Behalve het risico (risico ten opzichte van het resultaat) is ook de vereiste weerstandscapaciteit per complex aangeduid indien geen rekening wordt gehouden met verevening met resultaten en risico's van andere complexen. Wel wordt rekening gehouden met het resultaat van het betreffende complex zelf. De optelling van de aldus per complex bepaalde vereiste weerstandscapaciteit, is dus de totaal benodigde risicobuffer wanneer geen rekening wordt gehouden met verevening van positieve en negatieve risico's en resultaten tussen de grondexploitatiecomplexen. Naast risico's op grondexploitaties kent de gemeente meerdere risico's. Het totaal aan geïnventariseerde risico's vormt de benodigde weerstandscapaciteit. Daarnaast wordt de aanwezige weerstandscapaciteit in beeld gebracht. De verhouding tussen de beschikbare capaciteit en de vereiste capaciteit vormt het weerstandsvermogen en dat zegt iets over de mate waarin de gemeente in staat is om eventuele tegenvallers op te vangen. 

Het totaal aan vereiste weerstandscapaciteit in relatie tot de lopende grondexploitatie is begroot op € 1.172.952 op peildatum 1 januari 2023. Bij de toelichting op het resultaat van de lopende grondexploitaties in deze paragraaf is bij de actuele ontwikkelingen al ingegaan op het energievraagstuk in relatie tot de ontwikkeling van het bedrijventerrein Het VIP. Dit vormt dan ook een risico voor de gemeente waarvan de financiële omvang nu nog niet in beeld is, aangezien het ook afhangt van de keuzes die we maken in relatie tot de lopende grondexploitatie.

Het weerstandsvermogen geeft aan in hoeverre de gemeente middelen kan vrijmaken om grote tegenvallers op te vangen, zonder dat dit betekent dat het beleid direct veranderd moet worden. Hierbij wordt een relatie gelegd tussen de omvang van de financiële risico’s en de middelen waarover de gemeente beschikt of kan beschikken om deze risico’s af te dekken (weerstandscapaciteit).

De benodigde omvang van het weerstandsvermogen is afhankelijk van de financiële risico’s die de gemeente loopt en de kans dat de risico’s daadwerkelijk effectief worden. Hiervan maken wij een inschatting per risicocategorie.
Om de ontwikkeling van onze financiële positie te monitoren en tijdig bij te kunnen sturen, indien nodig, wordt voorgesteld rekening te houden met een ratio beschikbaar/benodigd weerstandsvermogen van minimaal 2. Dat geeft een buffer om bij tegenvallers met langere termijn doorwerking, tijd te hebben om structureel bij te sturen.

Het bestaande beleid is vastgelegd in de nota Weerstandsvermogen. Daarnaast geldt de begrotingsdoctrine.
Beleidsuitgangspunten:
• Gemeente Oude IJsselstreek gebruikt incidentele weerstandscapaciteit om incidentele tegenvallers te dekken;
• De begroting moet elk jaar structureel sluitend zijn. Structurele tegenvallers moeten opgevangen worden door structurele middelen.
• Het weerstandsvermogen wordt zoveel mogelijk intact gelaten en er wordt terughoudend opgetreden bij beschikking over de algemene reserve. Dit omdat niet alle risico’s volledig gekwantificeerd kunnen worden. Om een goed beeld te houden op de risico’s en de beschikbare weerstandscapaciteit worden deze minimaal tweemaal per jaar (bij de programmabegroting en de jaarrekening) geïnventariseerd en beoordeeld;
• De post onvoorzien wordt alleen gebruikt voor éénmalige tegenvallers; deze tegenvallers dienen te voldoen aan de criteria: onvoorzienbaar, onvermijdbaar en onuitstelbaar
• De algemene reserve wordt volledig meegerekend bij de bepaling van de weerstandscapaciteit.

Het weerstandsvermogen geeft de relatie weer tussen de beschikbare weerstandscapaciteit en alle risico’s waarvoor geen voorzieningen zijn gevormd of die niet verzekerd zijn. De weerstandscapaciteit bestaat uit de middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt om niet-begrote kosten te dekken. De risico’s zijn alle voorzienbare risico’s waarvoor geen maatregelen zijn getroffen en die van materiële betekenis kunnen zijn voor de financiële positie.

Weerstandscapaciteit
De structurele weerstandscapaciteit geeft de mate aan waarin de gemeente zelf in staat is om niet-begrote kosten te dekken uit structurele middelen, zonder direct het bestaande beleid te moeten aanpassen dan wel bezuinigingen door te voeren. Hierbij kan gedacht worden aan de mogelijkheden die er zijn tot het verhogen van de inkomsten (bijvoorbeeld via belastingverhoging). Bij de incidentele weerstandscapaciteit gaat het om de aanwezigheid van vrij besteedbare middelen die éénmalig kunnen worden ingezet. De bestemmingsreserves en niet-benutte belastingcapaciteit nemen we uit oogpunt van behoedzaamheid niet in de weerstandscapaciteit mee.

Onderstaande tabel bevat het overzicht van de weerstandscapaciteit per begin van het boekjaar 2024.

Weerstandscapaciteit (x € 1.000)	Bedrag
a. Begrotingsruimte (post onvoorzien)	50
b. Algemene reserves	26.382
c. Stille reserves	1.000
Totaal weerstandscapaciteit per 1-1-2024	27.432

Toelichting

A. Begrotingsruimte
Voor de dekking van niet voorziene uitgaven is in de begroting een structureel bedrag van € 1,25 per inwoner, ofwel een totaalbedrag van afgerond € 50.000 opgenomen.

B. Algemene reserve

Algemene reserve (x 1.000)	Werkelijke stand 31-12-2022	Begrote stand 1-1-2023	Begrote stand 1-1-2024
Algemene reserve	24.018	24.245	26.382

C. Stille reserves
Een stille reserve is het verschil tussen de hogere directe opbrengstwaarde bij verkoop en de boekwaarde van de diverse activa zoals ze op de balans staan. De mogelijke meeropbrengsten bij verkoop kunnen voor andere doelen worden aangewend. Dit geldt alleen voor bezittingen die direct verhandelbaar of verkoopbaar zijn. Bijvoorbeeld panden en objecten, maar ook bos-en landbouwgronden die niet of met een lagere boekwaarde op de balans staan. Bij de berekening van de weerstandscapaciteit wordt rekening gehouden met 50% van het verschil tussen de boekwaarde en de actuele WOZ-waarde. We nemen voor de weerstandscapaciteit het bedrag van € 1.000.000.

Risico's
Door de risico’s in beeld te brengen, kunnen we het benodigd weerstandsvermogen bepalen. Voor elk risico wordt beoordeeld of het risico kan worden vermeden, verminderd, overgedragen of geaccepteerd. Daarbij wordt een inschatting gemaakt van de kans dat het risico zich voordoet en het bedrag ten hoogte van de maximale risico.

De komende jaren willen we ons risicomanagement verbeteren, als onderdeel van de versterking van de algehele interne beheersing.  Dit kan leiden tot aanpassing van de in deze paragraaf genoemde risico's. Voor dit moment hebben we ervoor gekozen om de bestaande risico-inschatting grotendeels in stand te laten en alleen op een beperkt aantal onderdelen aanpassingen te doen. In totaal is het risico voor Oude IJsselstreek berekend op € 7,1 miljoen.

De belangrijkste risico’s voor Oude IJsselstreek (x 1.000) :

Risico's	Mate inschatbaarheid	Beheersing	Financieel gevolg	Risico
a. Aansprakelijkheid/eigendom/Bedrijfsvoering
Schadeclaims	Slecht	Verminderen	400	40
Eigendommen	Slecht	Verminderen	450	45
Personeel/inhuur	Redelijk	Accepteren	1.000	500
ICT	Slecht	Verminderen	4.000	400
Bedrijfsvoering overig	Slecht	Accepteren	800	160
b. Financiële risico's
Bestuursdwang/proceskosten	Slecht	Verminderen	300	150
Renterisico	Redelijk	Accepteren	3.000	1.500
Algemene uitkering	Slecht	Accepteren	2.500	625
c. Grondexploitatie
Zie paragraaf Grondbeleid	Redelijk	Accepteren	1.173	1.173
d. Verbonden partijen
Zie paragraaf verbonden partijen	Goed	Verminderen	4.648	465
e. Open einde regelingen
Sociaal Domein	Slecht	Verminderen	4.000	1.000
f. Garant en borgstellingen
Garant- en borgstellingen	Redelijk	Accepteren	175.579	1.756
g. Overige (externe) factoren
Overige factoren	Slecht	Verminderen	5.000	2.000
Totaal			203.235	9.852

Toelichting categorieën

a. Aansprakelijkheid/ eigendommen /bedrijfsvoering
Dit betreft onder andere aansprakelijkheid voor schadeclaims vanwege onzorgvuldig, onjuist of niet tijdig handelen. Daarnaast hebben we een beperkt risico op het gebied van brand- en stormschade op gemeentelijke gebouwen. Ook hebben we risico’s op de eigen percelen ten aanzien van verontreiniging.
Daarnaast lopen we risico op de personeelslasten/ inhuur. Het wordt steeds moeilijker om bepaalde vacatures te vervullen. Er zijn niet/ zeer moeilijk mensen meer te vinden. Dat kan leiden tot hogere personeelslasten, omdat er meer extern moet worden ingehuurd/ingekocht. Op dit moment is de markt dusdanig, dat zelfs dit niet meer altijd lukt, wat ook maakt dat de tarieven zeer sterk zijn gestegen. Dit leidt, naast extra kosten, ook tot een nog hogere druk op de staande organisatie, wat vervolgens tot hoger ziekteverzuim kan leiden.
De risico’s ten aanzien van ICT worden de komende jaren steeds groter met betrekking tot bijvoorbeeld hacks, ransomware, DDOS-aanvallen. Natuurlijk zijn er de nodige maatregelen genomen om hackers zoveel mogelijk te weren, en worden medewerkers regelmatig gewaarschuwd om de nodige voorzorgsmaatregelen te nemen, maar hackers zijn inventief en bedenken telkens nieuwe wegen om de beveiliging te omzeilen. De financiële gevolgen van een hack kunnen groot zijn.
De post bedrijfsvoering overig betreft tot slot een aantal specifieke risico’s:
• Personeelslasten/inhuur; gemeente is eigen risicodrager voor de ww.
• Eigen risicodrager wachtgeldverplichtingen bestuurders.
• Gemeente is pensioenverzekeraar van bestuurders.

b. Financiële risico’s
• Bestuursdwang en proceskosten
• Renterisico: dit risico is fors verhoogd ten opzichte van de vorige begroting (van 250.000 naar 1,5 miljoen euro). Met name door de situatie in Oekraïne zijn de rentetarieven voor langlopende leningen in 2022 en 2023 in korte tijd zeer sterk gestegen. De gemiddelde rente die we voor 2024 verwachten is ruim 2%. Conform de systematiek van de laatste jaren is dit ook het percentage waar in de meerjarenraming mee is gerekend. De rente voor nieuwe langlopende leningen ligt inmiddels echter boven de 3,5% . Als de omstandigheden rond rentetarieven en onze financieringsbehoefte (voornamelijk door de investeringsbegroting) gelijk blijft, betekent dit dat we de komende jaren een steeds hogere rente betalen, die kan oplopen tot miljoenen meer in de jaarschijf 2027 dan nu in de meerjarenraming is verwerkt. 
• Algemene uitkering: gezien de grilligheid en onvoorspelbaarheid van de uitkeringen vanuit het Rijk, is er een reëel risico dat de hoogte van de algemene uitkering anders wordt dan zoals dit nu op basis van de meicirculaire 2023 in de begroting 2024 is verwerkt. Tegelijkertijd kan dit ook een positief effect hebben, want de algemene uitkering zoals nu in de begroting verwerkt, is vanaf 2026 vele malen lager dan daarvoor en de insteek vanuit de VNG is om met het Rijk hierover betere afspraken te maken.

c. Grondexploitatie
• zie paragraaf “Grondbeleid”

d. Verbonden partijen
• Zie paragraaf "Verbonden partijen"

e. Open-einde regelingen
De uitgaven die gemoeid zijn met open-einde regelingen zijn, zoals de naam al aangeeft, moeilijk te beïnvloeden door de gemeente omdat het beroep op deze regelingen en subsidies niet te maximeren is.

Regelingen en maatregelen Sociaal Domein (Jeugd, WMO):
In het sociaal domein blijft sprake van belangrijke ontwikkelingen die kansen en onzekerheden meebrengen, waaronder:
• In regionaal verband is verblijfszorg jeugd per 1 juli 2022 op een andere manier ingekocht. Onderdeel van deze inkoop is een andere manier van samenwerking met minder aanbieders en een andere bekostigingsvorm. In de begroting is een inschatting gemaakt van het financiële effect van deze nieuwe inkoop. Er werden in eerste instantie kostenbesparingen verwacht, maar de huidige situatie is dat dit niet op korte termijn gerealiseerd kan worden en de kosten juist stijgen.
• De doordecentralisatie van Beschermd Wonen van centrumgemeenten naar alle gemeenten is enkele keren uitgesteld en staat momenteel gepland voor 1 januari 2025. Per dat moment wordt ook een ander bekostigingsmodel vanuit het Rijk ingevoerd, met een ingroeipad. Het financiële effect van dit hele proces is nog niet bekend;
• Vanaf 2022 is de gemeente waar een jeugdige staat ingeschreven verantwoordelijk voor de zorgvraag en de betaling ervan van de jeugdige, ook wanneer deze verblijft in een instelling in een andere gemeente.  Het jaar 2022 is nadrukkelijk een overgangsjaar, waarin we soms zorg moeten voorfinancieren en later kunnen declareren bij andere gemeenten en vice versa. Of en in hoeverre dit leidt tot bijstellingen op de huidige meerjarenbegroting is op dit moment niet bekend.
• De invoering van het abonnementstarief in de Wmo (per 1 januari 2019) heeft een aanzuigende werking gehad en we zien de afgelopen jaren een nadrukkelijke stijging in de kosten voor met name huishoudelijke hulp. In hoeverre dit nog verder doorzet de komende jaren is niet bekend. Tegelijkertijd is het de bedoeling dat per 2025 wederom een aanpassing komt op het abonnementstarief, waarmee we mogelijk weer terug zouden gaan naar de situatie van voor 2019. Dit gaat wel gepaard met een korting op het gemeentefonds. Of en welk financieel effect dit per saldo voor ons heeft is nog niet bekend.
• Er zijn in de Hervormingsagenda Jeugd afspraken gemaakt over de toekomst van de jeugdzorg en de financiering daarvan. Vanwege de val van het kabinet is op dit moment onduidelijk of en wanneer de Hervormingsagenda daadwerkelijk vorm en inhoud in de praktijk krijgt en welke financiële gevolgen dit heeft.

Regelingen en maatregelen Sociaal Domein (Participatie)
• Uitvoering Participatiewet in eigen beheer: De uitvoering van de participatiewet in eigen beheer per 1 januari 2021 en de oprichting van STOER brengt risico’s met zich mee, die voorheen onder primaire verantwoordelijkheid van Laborijn vielen. De hoogte van deze risico’s is in grote mate afhankelijk van de manier waarop de nieuwe werkwijze verder wordt doorontwikkeld.
• De gemeente Oude IJsselstreek is al jaren een zgn. nadeelgemeente. Dit houdt in dat de gemeente al jaren minder Buig ontvangt dan dat zij werkelijk nodig heeft om de uitkeringen te betalen. De verwachting is dat dit ook de komende jaren zal zijn. Voor het ontvangen van een vangnetuitkering om dit nadeel deels te compenseren moet aan een aantal voorwaarden worden voldaan. Op voorhand is niet zeker of de gemeente hieraan voldoet.
Een aantal van deze voorwaarden zijn deels afhankelijk van politieke keuzes zoals het inzetten van boetes en maatregelen en het actief opleggen en innen terugvorderingen en verhaal. De keuzes die hierin gemaakt worden moeten we zien in het licht van de vastgestelde visie. Werken vanuit de bedoeling is niet louter gericht op handhaving maar zaken in perspectief zetten en integraal afwegen.

• Exploitatiesubsidies
• Leerlingenvervoer
• ZIN (Zorg in Natura)

f. Garant/borgstellingen
Het overzicht van de borg-/garantstellingen is opgenomen in de jaarstukken 2022.

g. Overige (externe) factoren
• Economische ontwikkelingen, die buiten de invloedssfeer van de gemeente vallen.
• Planschade.
• Schade ten gevolge van veranderend klimaat en of extreme weersomstandigheden.
• Leges.
• Hypotheken personeel.
• Fluctuatie kosten en opbrengsten Afvalscheiding.
• Uitkering gemeentefonds inclusief Btw- compensatiefonds (BCF).
• Vennootschapsbelasting (VPB).
• Omgevingswet
• Na-ijl effecten Corona
• Algehele maatschappelijke en macro-economische (mondiale) ontwikkelingen
 • Gevolgen van overbelasting van het energienetwerk op ruimtelijke ontwikkelingen
We hebben dit risico ook fors verhoogd (van 1 naar 2 miljoen euro) ten opzichte van vorig jaar.

De verhouding tussen de aanwezige weerstandscapaciteit en de benodigde weerstandscapaciteit bepaalt of het weerstandsvermogen voldoende is. Een ratio >2 is uitstekend te noemen.

		beschikbare weerstandscapaciteit (x € 1.000)		27.432
Weerstandsvermogen	=	------------------------------------------------	=	-----------	=	2,78
		benodigde weerstandscapaciteit (risico's) (x € 1.000)		9.852

 

Het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) schrijft voor dat in deze paragraaf een verplichte basisset van 5 kengetallen wordt opgenomen. Deze kengetallen zijn:

• Netto schuldquote
• Solvabiliteitsratio
• Grondexploitatie
• Structurele exploitatieruimte
• Belastingcapaciteit (woonlasten meerpersoonshuishouden)

Het is van belang deze kengetallen in breder perspectief te zien, aangezien deze op zichzelf staand maar een deel van het totale beeld van de gemeentelijke financiën weergeven.

Kengetallen (x 1.000)	Rekening 2022	Begroting 2023	Begroting 2024 (stand 31-12)
1a Netto schuldquote	85,7%	109,9%	109,9%
1b Netto schuldquote gecorrigeerd	77,2%	99,6%	100,6%
2  Solvabiliteitsratio	22,7%	15,8%	15,9%
3  Grondexploitatie	6,2%	16,1%	16,6%
4  Structurele exploitatieruimte	1,3%	1,03%	0,65%
5  Belastingcapaciteit*	93,3%	91,2%	96,7%

* Percentage 2024 is gebaseerd op het landelijk gemiddelde van € 940 (2023) voor meerpersoonshuishoudens met een koopwoning. 

Signaleringswaarden	Waarde Oude IJsselstreek	Categorie A	Categorie B	Categorie C
Netto schuldquote	109,9%	<90%	90-130%	>130%
Netto schuldquote, gecorrigeerd	100,6%	<90%	90-130%	>130%
Solvabiliteitsratio	15,9%	>50%	20-50%	<20%
Grondexploitatie	16,6%	<20%	20-35%	>35%
Structurele exploitatieruimte Begroting	0,65%	Begr en MJR>0%	Begr of MJR >0%	Bgr en MJR <0%
Structurele exploitatieruimte MJR 2027	-5,52%
Belastingcapaciteit	96,7%	<95%	95-105%	>105%
Weerstandsvermogen	278%	>100%	80-100%	<80%