Aanbieding

AANBIEDING

Een solide basis maakt sterk!

Voor u ligt de programmabegroting 2025-2028 “Een solide basis maakt sterk!”, waarmee wij als college afstevenen op de laatste fase van onze collegeperiode.  De term 'solide' is de basis voor deze begroting, omdat er in Oude IJsselstreek sprake is van een afgewogen beleid, waarbij ambities in het ruimtelijke, sociale en economische domein met elkaar in balans zijn in combinatie met een financiële positie die in 2025 die een positief saldo laat zien.

Wij zijn 2,5 jaar geleden gestart met veel ambities en gaan daar, voor zover dat mogelijk is, mee door. De afgelopen jaren is veel in gang gezet en in 2025 hebben we voldoende financiële ruimte om die plannen te kunnen voortzetten en realiseren. Wel zijn we ons ervan bewust dat de financiële situatie er vanaf 2026 heel anders uitziet. In 2024 en ook in deze begroting voor 2025 sorteren we hier al op voor. We zijn terughoudend geweest met het maken van nieuwe plannen en we hebben kritisch gekeken naar wat we gaan realiseren. Voor de jaren vanaf 2026 houden we rekening met financieel zwaar weer, waarbij moeilijke keuzes onvermijdelijk zullen zijn.

Voor het realiseren van onze ambities zijn we afhankelijk van onze omgeving.  Mondiale en nationale ontwikkelingen, wetgeving en inspraakprocedures bepalen mede het tempo waarin we onze ambities kunnen realiseren. Naast natuurlijk de beperking die het financiële perspectief met zich meebrengt.  Bovendien kunnen we niet zonder onze partners, want alleen samen met hen zijn we in staat een verschil te maken voor onze inwoners, organisaties en bedrijven. 

Speerpunten Begroting 2025 
 
Onze begroting is opgebouwd rond vijf programma's. In de verschillende programma's beschrijven we de speerpunten voor het komende begrotingsjaar.  We lichten er graag nog een aantal uit: 

• In de tweede helft van deze coalitieperiode komt meer nadruk te liggen op uitvoering van eerder ontwikkeld ruimtelijk beleid. Rond woningbouw gaan we door met het voorbereidend werk op diverse locaties en we verwachten dat gestart wordt met de bouw van de eerste woningen in De Tuit in Varsseveld.
• Rond mobiliteit zetten we in op verkeersveiligheid, vooral rondom scholen en andere plaatsen waar kinderen veel verblijven, goede fietsverbindingen, het knelpunt N18 en goed openbaar vervoer.
• Voor VANG-beleid staat het behalen van het eerste doel in 2025 op de agenda: maximaal 50 kilogram restafval per inwoner.
• De energietransitie gaan we vergroten en versnellen. 
• Op het gebied van leefbaarheid zetten we in op het herstellen van bestaanszekerheid, het vergroten van kansengelijkheid en het makkelijker maken van gezond leven.
• Vanuit het Rijk zijn er verschillende acties uitgezet om deze opgaven het hoofd te bieden.  Deze bewegingen zien allemaal toe op meer gezondheid en betrokkenheid van inwoners en een integrale aanpak waarbij achterliggende problematiek, die vaak op verschillende leefgebieden (en verschillende wetten) ligt, adequaat wordt opgepakt.
• Door inwoners en (maatschappelijke) organisaties te ondersteunen of faciliteren kunnen we als lokale overheid helpen om dingen voor elkaar te maken, om maatschappelijke, economische of sociale initiatieven verder te brengen. De komende periode ligt onze focus daarop. Wat kunnen we (nog) wel, waar ligt onze invloed, en hoe kunnen we onze inwoners en bedrijven verder helpen.
• Op onderwijsgebied hebben we een belangrijke wettelijke taak rond huisvesting. Hiervoor gebruiken we het Integrale HuisvestingsPlan (IHP). Begin van het schooljaar 2025/26 wordt de nieuwbouw van het Integraal KindCentrum de Wijssel in Gendringen geopend en de locatie Isala van het Almende college wordt verduurzaamd. Daarnaast werken we samen met onderwijsinstellingen en andere partners om kansengelijkheid te bevorderen.
• We werken ook volop samen met andere partijen, via thematafels, in de Euregio en met andere gemeenten om, vaak in triple helixverband, lobby te voeren en zaken op te pakken die de hele regio raken. Veel onderwerpen spelen lokaal maar zijn regionaal op te lossen. We proberen hier kansen te pakken en synergie te organiseren.
• We maken werk van diverse punten op het gebied van bedrijfsvoering en sturing in de gemeentelijke organisatie. We vinden het belangrijk dat de dienstverlening die we als gemeente aan onze inwoners en bedrijven bieden, kwalitatief goed is.
• Informatiebeveiliging en privacy blijven belangrijke aandachtspunten.
• We zetten de lijn voort om de SDG’s als middel in te zetten om onze doelstellingen te structureren en te concretiseren, waarbij we onder meer een afwegingskader opstellen dat kan helpen bij het maken van keuzes.

Financieel beleid
Bij de bespreking van de Voorjaarsnota 2025 is duidelijk gebleken dat wij nog bewuster om moeten gaan met onze beschikbare financiële middelen. Voor 2025 zijn we erin geslaagd om u een sluitende begroting met een positief saldo te presenteren. Dit is niet zonder slag of stoot gegaan. Ook voor 2025 hebben we keuzes moeten maken, wat we wel en wat we niet gaan doen.  De basis van deze begroting 2025 is dan ook solide te noemen. Vanaf 2026 hebben we echter een fors tekort, dat weliswaar minder groot is dan de Voorjaarsnota 2025 liet zien. Het is, naar de inzichten van dit moment, nog steeds een tekort van rond de 6 miljoen euro.

Ingrijpende maatregelen en keuzes zijn noodzakelijk als het Rijk de Algemene uitkering niet verhoogt en we ontkomen er niet aan om gemeentelijke taken te schrappen. De gesprekken tussen VNG en Rijk volgen we uiteraard nauwlettend, hopelijk lukt het met het nieuwe kabinet tot betere afspraken te komen. We zijn ook blij dat de VNG werk gaat maken van de achterblijvende compensatie voor indexeringen. Voor 2025 bijvoorbeeld leggen we al 1,5 miljoen euro bij uit eigen middelen, omdat de compensatie voor prijsstijgingen veel te laag is. We hopen dan ook dat er alsnog een oplossing komt voor de financiële problemen waar wij - en met ons vele honderden andere gemeenten- mee geconfronteerd worden. We kiezen er daarom bewust voor om in deze begroting niet allemaal bezuinigingen door te voeren, zoals ook geadviseerd is door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Mocht het Rijk niet over de brug komen, dan willen wij wel goed voorbereid zijn. Daarom starten we in het najaar van 2024 een traject om tot bezuinigingsvoorstellen voor 2026 en daarna te komen. Het is onvermijdelijk dat dit leidt tot ingrijpende keuzes die onze inwoners, bedrijven en organisaties gaan raken

Bezuinigingsvoorstellen
Om te komen tot een gebalanceerd pakket aan bezuinigingsvoorstellen hebben wij u toegezegd om een proces uit te lijnen. Daarbij is een belangrijke voorbereidende taak weggelegd voor het college en de ambtelijke organisatie. Uiteindelijk zullen we in de Voorjaarsnota 2026 (besluitvorming juli 2025) een sluitend beeld moeten presenteren. De voorbereiding voor de uitwerking van deze complexe opgave gebeurt langs een aantal sporen. 

Spoor 1: Quick-scan
In oktober/november 2024 voert de ambtelijke organisatie een quick-scan uit naar bezuinigingsopties. Deze beschouwen we als een eerste verkenning waaruit een breed pallet aan (technische) mogelijkheden wordt samengesteld.

Spoor 2: Participatietraject
Parallel hieraan starten we een participatiestraject op waarin we u als raad meenemen in mogelijke denksporen. Onderdeel hiervan is ook dat we de samenleving vragen te participeren en mogelijke besparingsopties te genereren.

Spoor 3: Creatieve oplossingen en slimmer werken
Als laatste starten we een traject om te komen tot creatieve oplossingen en andere manieren van werken. Hierbij is het denkbaar dat we belangrijke strategische samenwerkingspartners vragen om mee te denken over alternatieve werkwijzen die effectiever of efficiënter zijn. En we zullen hierbij te rade gaan bij andere gemeenten om ideeën op te doen. 

In maart 2025 brengen we deze sporen samen en bereiden we bestuurlijke besluitvorming voor. Als college doen we een voorzet, inclusief het aanreiken van alternatieven, zodat er door u als raad daadwerkelijk wat te prioriteren en te kiezen valt. De uiteindelijke keuze zal zijn weerslag hebben op de Voorjaarsnota 2026, waarover u in juli 2025 zult besluiten. 

Deze aanpak laat ruimte voor de actualiteit van de Jaarstukken, de eerste Berap en de uitwerking van eventuele bijstellingen vanuit het Rijk. Bij elk verantwoordings- of begrotingsmoment zullen we ook nadrukkelijk stilstaan bij de effecten voor het meerjarenperspectief. 

Woonlasten
In overeenstemming met ons coalitieakkoord zijn de woonlasten per saldo gemaximeerd op 3%. Daarbinnen stijgt de OZB met 5%, de rioolheffing beperken we tot 1,2%, de verandering in de hoogte van de afvalstoffenheffing is minimaal.  In de paragraaf Lokale heffingen is dit nader toegelicht.

Taakstellende investeringen
In de Voorjaarsnota zijn twee investeringen taakstellend opgevoerd; het knelpunt N18 en de verduurzaming van het Isala (Almende) college. Om de kapitaallasten van ruim 121.000 euro vanaf 2026 te kunnen dekken is gezocht naar dekkingsmiddelen. Hiervoor hebben wij een aantal keuzes gemaakt, waarbij we in een aantal gevallen afwijken van bestaand beleid (zie ook de tweede Berap 2024). In de paragraaf “Financiële uitgangspunten” is hiervan een overzicht opgenomen.