Financiële positie

In de meerjarenraming wordt de ontwikkeling van het saldo aangegeven vanaf het uitgangspunt in de programmabegroting 2024 en vervolgens de autonome en structurele ontwikkelingen. Immers, we sturen op een structureel meerjarig sluitend resultaat.

NB. Alle positieve bedragen dragen bij aan een positieve ontwikkeling van het begrotingssaldo, negatieve bedragen verslechteren het resultaat.

De toelichting op de autonome ontwikkelingen en beleidsmatige ontwikkelingen 2025 zijn onder de betreffende programma’s benoemd. 

Bij de afzonderlijke programma’s is steeds een overzicht van de baten en lasten opgenomen. In de volgende tabel treft u een totaaloverzicht van alle programma’s aan. Volgens het BBV mogen de mutaties in de reserves niet via de programma’s lopen, maar moeten afzonderlijk zichtbaar zijn.

Daardoor ontstaan er twee exploitatiesaldo’s, te weten een saldo vóór resultaatbepaling en een saldo na resultaatbepaling. Concreet betekent dit dat er eerst een telling wordt gemaakt van de begroting zonder de mutaties in de reserves (= vóór resultaatbepaling). Daarna volgt een telling rekening houdend met stortingen in- en onttrekkingen aan de reserves (= na resultaatbepaling). 

De basis voor het financiële beleid is opgenomen in hoofdstuk “Financien onder controle” in het coalitieprogramma 2022-2026. Centraal staat daarin het behouden van een gezonde financiële positie. Daarbij zijn de volgende uitgangspunten gedefinieerd:

• De begroting is meerjarig structureel sluitend.
• Trendmatige verhoging van de woonlasten (Onroerendezaakbelasting (Ozb), Rioolrechten en afvalstoffenheffing). Dat betekent een maximale stijging van 3%. De tarieven van de rioolrechten en afvalstoffenheffing zijn kostendekkend.
•  De uitvoering van het sociaal domein vindt plaats binnen de beschikbare budgetten. De algemene reserve van het sociaal domein is bestemd voor het sociaal domein (“binnen de hekjes”).
•  Overschotten gaan terug naar de algemene reserve.

In de voorliggende begroting wijken we op de volgende punten hiervan af.

• De eerste betreft het meerjarig structureel sluitend zijn van de begroting. Het Rijk heeft eenzijdig de financiering naar de gemeenten zeer ingrijpend verlaagd vanaf 2026. Op landelijk niveau lopen gesprekken tussen VNG en het Rijk voor een oplossing voor deze "ravijnjaren". Met het vorige kabinet Rutte IV is niet tot een oplossing gekomen, het is op moment van schrijven onduidelijk hoe de gesprekken hierover met het kabinet Schoof I verlopen. De VNG adviseerde eerder aan gemeenten om de jaren 2026 en verder niet structureel sluitend op te stellen. Deze uitzonderlijke omstandigheden maken dat wij om die reden bewust afwijken van de eerder gekozen lijn en de meerjarenraming niet structureel sluitend hebben. De begroting voor 2025 is dat wel. 
• Hekjes in het sociaal domein: in het voorjaar van 2023 hebben we de raad geïnformeerd over de moeilijkheden om vast te blijven houden aan de hekjes en in de begroting 2024 heeft de raad reeds ingestemd met een andere systematiek, waarbij nog wel een aparte bestemmingsreserve sociaal domein in stand blijft. Die laatste lijn trekken we door. Daarom is deze begroting opgesteld zonder rekening te houden met de "hekjes" in het sociaal domein.

De aanpassingen in deze begroting ten opzichte van de vorige begroting, zijn specifiek toegelicht in het hoofdstuk "Wat mag het kosten". 

In de Voorjaarsnota zijn twee investeringen taakstellend opgevoerd; het knelpunt N18 en de verduurzaming van het Isala (Almende) college. Om de kapitaallasten van ruim 121.000 euro vanaf 2026 te kunnen dekken is gezocht naar financieringsmiddelendekkingsmiddelen. Hiervoor hebben wij een aantal keuzes gemaakt, waarbij we in een aantal gevallen afwijken van staand beleid (zie ook de tweede Berap 2024).  Het betreft de volgende budgetten: 

• Voor de plaatsing van kunst in de openbare ruimte (te weten Schabracq meubilair) is dekking beschikbaar uit een bijdrage van Tennet, waardoor een bedrag van 150.000 euro vrijvalt aan investeringsruimte. 
• Het budget voor speelruimte in 2025 wordt eenmalig verlaagd met 90.000 euro. We zetten hierbij vooral in op de vervanging van speeltoestellen en niet op het toevoegen van extra groen. 
• Het lokaal energiefonds verlagen wij van 500.000 naar 250.000 waardoor minder toekomstige initiatieven gehonoreerd kunnen worden. Daarnaast sluiten wij hierbij aan bij de bijdragen die regionaal worden ingebracht. 
• Het project rond de beveiliging van een spoorwegovergang is afgerond. Het resterende budget van 200.000 euro is vrij beschikbaar. 
• Vanuit afgelopen jaren is nog voldoende investeringsruimte beschikbaar voor het project Oude IJsselzone, waardoor het jaarlijkse investeringsbedrag van 100.000 euro voor het jaar 2025 kan komen te vervallen. 
• Het budget voor tractiemiddelen verlagen we gedurende 2 jaar met 95.000 euro. Vervanging van materieel wordt doorgeschoven. 
• De inzet van een maai-zuigmachine gaan we uitbesteden, waarmee het geplande investeringsbedrag van 400.000 euro vervalt. De kosten worden gedekt binnen de exploitatie. Dit heeft geen gevolgen voor ons beleid.

Om een integraal afgewogen beleidsontwikkeling te garanderen is het belangrijk om zowel bestuurlijk als ambtelijk een zelf opgelegde discipline te handhaven.
Het gaat dan om twee dingen:

• Een gelijkmatige, voorspelbare financiële ontwikkeling omdat onzekerheid op dit punt tot bestuurlijke onrust leidt en direct de bestuurlijke aandacht afleidt van waar het werkelijk inhoudelijk om gaat.
• Beperking van tussentijdse beleidswijziging vooral met significante financiële impact. Het risico wordt dan groot dat tot verkeerde/onnodige beleidswijzigingen wordt besloten.

Dat stelt ons als bestuur ook voor de nodige uitdagingen. Enerzijds dat we accepteren dat:

• 100% controle niet mogelijk is
• Inschattingen verkeerd kunnen zijn

Anderzijds dat we vóóraf spelregels afspreken, vastgesteld in de begrotingsdoctrine.
Tussentijds bijsturen van inhoudelijk beleid zonder financiële consequenties is altijd mogelijk. Tussentijdse voorstellen met financiële consequenties, die per definitie dus niet integraal kunnen worden afgewogen met andere beleidsontwikkelingen, moeten zoveel mogelijk worden vermeden.

Op basis van deze discipline moet tussentijdse besluitvorming over ontwikkelingen met financiële en/of capaciteitsgevolgen voldoen aan twee O’s: Onvermijdelijk en Onuitstelbaar. Alle andere voorstellen met structurele financiële en of capaciteitsgevolgen worden opgespaard tot de volgende begroting zodat een meerjarige integrale afweging mogelijk blijft.

In de programmabegroting 2022 is op grond van de financiële verordening de volgende begrotingsdoctrine vastgelegd voor de jaren 2022-2027:

1.  De begroting is elk jaar structureel sluitend.
2.  Overschotten terug naar algemene reserve.
3.  Verwachte tekorten of overschotten binnen programma oplossen. Gedurende het jaar wordt een verwacht begrotingsoverschot of - tekort niet tussen programma’s gecompenseerd om te voorkomen dat er onnodig en/of verkeerd wordt bijgestuurd op strategisch belangrijke onderwerpen.
4. Tussentijdse voorstellen (zoals eerder bij de P&C cyclus inhoudelijk toegelicht) kunnen alleen op basis van de twee O’s (onuitstelbaar en onvermijdelijk).
5. De reserves moeten minstens voldoende zijn om een weerstandsratio van 2 te behouden die in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing wordt vastgesteld.
6. Investeringen op basis van meerjarenraming.

Zoals we bij de beleidsuitgangspunten hierboven al hebben aangegeven, wijken we, gezien de uitzonderlijke omstandigheden en conform eerder advies van de VNG, in deze begroting bewust af van het eerste punt "de begroting is elk jaar structureel sluitend". In plaats daarvan is de begroting 2025 structureel sluitend, De jaarschijven daarna zijn dat niet.

De begroting is op de volgende punten als volgt doorgerekend:

• Loonontwikkeling
  De CAO gemeenteambtenaren loopt eind maart 2025 af. Vooruitlopend op een nieuwe CAO hanteren wij voor 2025 de aanname dat de salarissen per 1 april 2025 met 2,5% stijgen. T.a.v. de premies (waaronder pensioenen) gaan we uit van de informatie als bekend ten tijde van opstellen van de begroting.
• Prijsontwikkeling
  De budgetten en subsidies zijn bijgesteld naar het daadwerkelijk verwachte prijsniveau 2025. Er wordt geen generieke prijscompensatie toegepast.
• Geen meerjarige loon- en prijscompensatie
  Voor de begrotingsjaren 2026-2028 gaan we uit van het prijsniveau 2025. Er is dus zowel voor de inkomsten als de uitgaven geen rekening gehouden met verdere loon- en prijsstijging. Er worden tegen constante prijzen geraamd.
• Renteontwikkeling
  Voor de berekening van de kapitaallasten over 2025 (renteomslag) is uitgegaan van 1,89 %. Bij het opmaken van de jaarrekening wordt de renteomslag opnieuw berekend en tot de werkelijke omvang doorbelast aan de producten. In de meerjarenraming 2026-2028 is deze keer gerekend met een oplopende renteomslag per begrotingsjaar, op basis van de huidige rentetarieven. Zie ook de toelichting op het saldo financieringsmiddelen bij het onderdeel Algemene dekkingsmiddelen
• Rijksuitkeringen
  De meicirculaire 2024 van het Ministerie van Binnenlandse Zaken is bepalend voor de op te nemen raming in de begroting 2025-2028. Taakmutaties worden waar mogelijk specifiek toegerekend aan het betreffende programma.
• Belastingen en tarieven
  Voor de rioolheffing en afvalstoffenheffing (voor beide netto na kwijtschelding) gaan we uit van maximaal 100% kostendekkendheid. De tarieven die gezamenlijk de woonlasten bepalen (riool, afval, OZB) bepalen we zodanig dat deze samen gemiddeld als woonlasten 3% stijgen. Doordat er bij het vastrecht afvalstoffenheffing een meer uniforme lijn gekozen wordt, kan dit percentage voor een éénpersoons- en meerpersoonshuishouden verschillen. De paragraaf Lokale Heffingen geeft een verdere toelichting op de belastingen en leges.

De activa bestaan uit vaste en vlottende activa.
Vaste activa bestaan uit de bezittingen van de gemeente die zij langdurig gebruikt voor haar bedrijfsvoering. Deze bestaan uit de (im)materiële vaste activa en financiële vaste activa. De vlottende activa zijn bezittingen met een looptijd korter dan 1 jaar en bestaan uit de voorraden, vlottende vorderingen, liquide middelen en overlopende activa.

a. (Im)materiële vaste activa
Dit betreft voornamelijk materiele vaste activa die bestaan uit investeringen met economisch of maatschappelijk nut.

• In erfpacht gegeven gronden worden gewaardeerd tegen uitgifteprijs
• Investeringen met economisch nut zijn gewaardeerd ten verkrijging- of vervaardigingprijs.
• Investeringen met maatschappelijk nut zijn gewaardeerd ten verkrijging- of vervaardigingprijs. Reserves en specifieke investeringsbijdragen mogen in mindering worden gebracht. Op het saldo wordt afgeschreven, waarbij vervroegd afschrijven is toegestaan.
• Activa met een verkrijgprijs minder dan € 10.000 worden niet geactiveerd, uitgezonderd gronden en terreinen.
• Bijdragen aan activa in eigendom van derden.
• De afschrijvingstermijnen zijn te vinden onder bijlage I.

Immateriële vaste activa (IVA) betreft vaste activa die niet stoffelijk van aard zijn en tevens niet onder de financiële vaste activa worden begrepen. Dit betreft voornamelijk kosten van onderzoek en ontwikkelingen (afschrijvingstermijn maximaal 5 jaar).

b. Financiële vaste activa

Financiële vaste activa (FVA) betreffen:

• Verstrekte langlopende geldleningen met een maatschappelijke bestemming.
• Verstrekte hypotheken aan eigen personeel (sinds 2009 niet meer toegestaan).
• Aandelen in gemeenschappelijke regelingen, deelnemingen en effecten.

c. Voorraden
De voorraden bestaan vanaf 2016 uit bouwgronden in exploitatie. De niet in exploitatie genomen bouwgronden (Niegg) zijn per 1 januari 2016 komen te vervallen. De gronden die voorheen onder deze categorie vielen, zijn nu opgenomen op de balans onder de materiële vaste activa, mits er geen korte termijn ontwikkeling is te verwachten.

d. Vlottende vorderingen (uitzettingen met een rentetypische looptijd < 1 jaar)
Dit betreft vorderingen op openbare lichamen, debiteuren, crediteuren en uitzettingen in de schatkist. De uitzettingen in de schatkist worden per kwartaal vastgesteld.

e. Liquide middelen
Dit betreft onze banksaldi bij de banken (BNG en Rabobank) en interne kas (balie burgerzaken).

f. Overlopende activa
Hieronder worden gerekend de nog te ontvangen bedragen, vooruitbetaalde bedragen en de overige overlopende activa.

De passiva bestaan uit vaste en vlottende passiva.
Vaste passiva zijn het lang vermogen waarmee de bezittingen zijn gefinancierd, bestaande uit het eigen vermogen (algemene reserve en bestemmingsreserves) en het vreemd vermogen (voorzieningen en vaste schulden).
Vlottende passiva bestaan uit de kortlopende vorderingen, namelijk de netto vlottende schulden en overlopende passiva.

a. Eigen vermogen: algemene reserve en bestemmingsreserves
De algemene reserve is bedoeld om mogelijke risico’s en fluctuaties in de exploitatie op te kunnen vangen. Het is een vermogensbestanddeel dat bedrijfseconomisch gezien vrij opneembaar is. De bestemmingsreserves zijn door de raad vastgesteld. Hier zijn specifieke bestemmingen aan gegeven.

b. Voorzieningen
Voorzieningen worden gevormd voor kosten die al voorzien worden, maar waarvan de kosten in de komende jaren komen, dan wel per jaar sterk fluctueren (egalisatie).

c. Vaste schulden
Dit zijn de schulden met een looptijd van één jaar of langer. De langlopende leningen.

d. Vlottende schulden
De vlottende schulden zijn schulden met een looptijd korter dan een jaar. Bijvoorbeeld de saldi bij diverse banken en kasgeldleningen.

e. Overlopende passiva
Hieronder worden bijvoorbeeld gerekend de nog te betalen bedragen, van derden verkregen middelen en vooruit ontvangen bedragen.